Adıgelerin Etnik, Etnik Oluşum ve Politik Tarihi

Adıge tarihçi Dr. Hotko Samir’in “Adıgeler-Çerkesler” (Адыги) adlı bir kitabı (monografi) yayımlandı (2021).

Kitap Adıgelerin tarihi etnografyası, etnogenezi (oluşum ve gelişimi) ve antropolojisi üzerine. Yazar soruna ilişkin bilimsel kaynakları ve literatürü de veriyor ve bunları dünya sistemi içinde yerine oturtuyor. Bunu Ortadoğu ve Anadolu uygarlıkları ile ilişkilendiriyor.  

Erken Avrupa tarımı ile Anadolu kabilelerinin yerleşimi, birbiriyle ilişkilidir. Bunu genetik araştırmalardan öğreniyoruz. MÖ 5. binyılda (7 bin yıl önce) Anadolulu “çiftçiler”,  avcı ve toplayıcı Kafkasya yerlilerine katılmaya başladılar. Kuzey Kafkasya ve Balkanlar,  "Bereketli Hilal" topraklarında (Bugünkü Suriye, Filistin ve Irak topraklarında) doğup gelişmiş olan dünya sisteminin içinde ve çevresinde idiler. Kuzey çevresi bronz uygarlığını yarattı. İlkin Karpat-Balkan metal sanayii, ardından Maykop arkeolojik kültürü metal eşya üretiminin merkezleri oldular.  

“Maykop” ve Balkan (Anadolu kökenli) kabileler, metal işçiliği dışında tarımı da öğreten topluluklar oldular. Batı Kafkas toplumu da böylesine bir ortam ve süreç içinde oluştu. Hotko’nun genetik, arkeolojik ve dilbilimsel çalışmaları ikna edici, İlk oluşum (uygarlık) “Bereketli Hilal” topraklarında ortaya çıktı.

Bronz uygarlığı kuzeyde doğdu ve dünyaya yayıldı. Karpat-Balkan metalürji bölgesi ve Maykop Arkeoloji kültürü metal işçiliğini geliştirdi. “Maykop” ve Balkan (Anadolu kökenli) kabileler metal işçiliği yanında tarım işçiliğinin de öğretmenleri oldular. Bu sıralarda Batı Kafkas toplumu oluştu. Hotko’nun buna ilişkin genetik, arkeolojik ve dilbilimi çalışmaları ikna edici ve başarılı. Bu oluşum ve gelişim“Bereketli Hilal’e” dayanıyor. 

Batı Kafkas dil ve kültür topluluğunun Proto-Adıge, Proto-Ubıh ve Proto-Abhaz etnik gruplarına bölünmesi süreci, Bronz Çağından Demir Çağı’na - Erken Demir Çağı'na geçiş süreci ile ilişkilendirildi. A.S. Kasyana’nın (2015) olağanüstü dil araştırmasına göre, bu oluşum M.Ö. 7. yüzyılda gerçekleşti. Hotko, “Meot  kabilelerinin yerleşim bölgesinde at binen beylikler oluştu.”

Hotko’ya göre tarım, sanayi ve ticaretin gelişmesi Meot topluluklarının doğuşunu getirdi. Meotlar sayı olarak çoğaldılar, askeri ve politik anlamda da güçlendiler, Grek uygarlığı ile ilişki kurdular.

Kıyıda Panticapaeum (Kerç) kenti ile Bosporus Krallığının kurulması Meot tarımını geliştirdi, Kuban ile Don Nehri arasındaki alanda tahıl üretimi büyüdü. Bu oluşum daha sonra Çerkes tarihinin Cenevizliler döneminde (1266-1475) yeniden tekrarlandı. Adıge köylü toplumları dünya tarım çevresine (merkezi Kuzey İtalya) dahil oldular, köle ve kölelik bağımlılığı büyüdü.

Hotko Samir’in çalışması, Adıgelerin etnik ve sosyal tarihinin, dünya ekonomik sistemi ve sistemin merkezi ile yakından bağlantılı olduğunu ortaya koyuyor. Çalışma, Kafkasya tarihine ilgi duyan öğrenci ve öğretmenlerin severek okuyacakları kitaplardan biri niteliğindedir. 

POCHESHKHOV N. A.,

Tarih Bilimleri Doktoru, Profesör

Adıge Mak, 15 Mayıs 2023

Not: Makale kısaltılmış ve özetlenmiştir.

Kaynak: Hapi Cevdet Yıldız

Çerkesya Hareketi Haber Merkezi