AJGERİY OĞLU KUŞIKUPSH / Çeviri :BESHTO Yılmaz Beştepe

  AJGERİY OĞLU KUŞIKUPSH Pşı (prens) Ajgeriy Oğlu Kuşıkupsh Warp nehri kıyısında bulunan Besleney köylerinden birinde dünyaya geldi. Besleney pşı soyundandır. Kuşıkupsh Ata binmeye başladığı günden itibaren bir çok kanlı savaşlara katıldı, örnek kahramanlıklar gösterdi. Adına bestelenen kahramanlık şarkı ve ağıtlar hiçbir zaman unutulmadı, günümüze kadar geldi. Kuşıkupsh’e bestelenen şarkı iki tanedir. Birisi öldürülüp Шыкхъаблэ* (Şıkhable) ile cenazesi getirildiğinde eşi tarafından bestelenen ağıttır. Diğeri ise birlikte savaşan arkadaşları tarafından bestelenen savaş şarkısıdır. İkisinin de konusu Kuşıkupsh’ın savaşta göstermiş oldu kahramanlıklardır. Sözlerin bir çoğunda benzerlikler bulunmaktadır. “Onun gibi askeri komutan zor bulunur”- Kuşıkupsh’ın şarkı sözlerinde bu şekilde geçiyor. Bugün Adıgey’de,Çerkes’te,Kabardey’de Kuşıkupsh ile ilgili bir çok olay anlatılmaktadır. Onu tanıyıp bilgi sahibi olanların yazdıklarına da tarih sayfalarında rastlanmaktadır. Kuşıkupsh’ın kendi akranları ve silah arkadaşları “Adıge Topraklarının Rehberi” lakabını takmışlardı. Günümüze kadar gelen anlatılanlara göre, Kuşıkupsh gibi yıldızları ve diğer gök cisimlerini kullanarak yön bulma yeteneğine kimsenin sahip olmadığı anlatılmaktadır. Kuşıkupsh sefere giderken, bilinmeyen yabancı bir arazide,gece karanlığında çıkardığı şişi atından eğilerek yere saplar ve yanında bulunanlara “Dönüşte alırız” der. ve uzun süren bir askeri harekat sonucunda,Kuşıkupsh kaçınılmaz olarak başlangıç noktasına geldi. Atından eğilerek şişi sapladığı yerden çıkardı, yanındakilere dönerek “ Her biriniz kendi toprağınızı böyle bilmelisiniz” dedi. Sayısız savaşlara katılıp kahramanlıklar gösteren efsanevi lider,sadece bunlarla ünlenmedi. Rus-Kafkas savaşlarında Çerkes( Adıge) halkına en iğrenç, kanlı ve zalim katliamları yapan kan içici General Zass olduğu tarih şahittir. Savaşta ölenlerin başlarını kesip Berlin’e gönderiyordu. Karargahının yakınında bulunan tepenin üzerine mızraklara geçirilmiş,sakalları rüzgarda uçuşan Çerkes kafaları dizmişti. Kan içici generalin karargahı Psıj (kuban ) nehrinin karşı kıyısında bulunan Proçna okopk’e denen kaleydi. (Armavir’de) Kuşıkupsh iki atlıyla birlikte ( Hırtsıj Alere , Şogen Şumahue ) karargaha giderek Zass’ın kızını kaçırdıkları anlatılmaktadır. Zass'ın kızı üç yıl boyunca Çerkes köyünde başına sinek bile kondurulmadan dikkatle korundu,Çerkes dilini ve geleneklerini öğrendi. Daha sonra Zass’a haber gönderdiler “Kızını getiriyoruz “- diye. Haberi alan General Zass kızını getirenleri yakalatması için askerlerini iki yönden safa dizer. Üç atlı karargaha yetişir, Zasın kızı Şogen Şumahue’nin atının ön kısmında oturuyordu. Üç atlıda Zass’ın karşısında ulusal bir Adige kıyafetleri giymiş kızını attan indirip teslim ettiler. Zass kızına geri döner dönmez “Yakalayın” diye emir verir, üç atlının etrafı askerler tarafından çevrilir, O sırada kız babasına seslendi: “Elinizi sürerseniz, kendimi öldürürüm! Bu dünyada güzel gelenek görenekler varsa, bunu onlarda gördüm.” Kızının hayatından endişe duyan Zass emir verip kuşatmayı kaldırtır. Kuşıkupsh ayrılırken Zass'a şunları söyledi: “Bu güne kadar kızın bizde olduğu sürece akrabaydık. Bu günden itibaren düşman olduk” Kuşıkupsh’ın iki şarkısından birini Kaseyhable köyünden, Vezı Muhajır, Hemdehu İsuf, Zeğeştokue Karamırze gil yazdırdılar. Halk tarafından "Yoksulların destekçisi” olarak da bilinen Kuşıkupsh 1829 ylında Warp nehri kıyılarında katıldığı kanlı savaşların birinde ağır yaralanması sonucu hayatını kaybetti. Kardengush Zıramıku Çeviri: Yılmaz Beştepe 19/01/2018 *Шыкхъаблэ (Şıkhable) Ağaç direklere bağlanan ip iki eyerin ucuna asılır,üzerine de yamçı örtülerek,savaşta ağır yaralanan veya hayatını kaybedenlerin taşınması için sedye oluşturulurdu. Kuşıkupsh’ın ağıdı. .Уарэ, уарэдэ, ди Кушыкупщти, сэрмахуэ, Уэ пхуэдэпщ гущэр, уэ дуней, гъуэтыжыгъуейщ. Къурэлеягъуэт, зиунагъуэрэ, Данагъуэ гущэр, сэрмахуэ, уи пащIэкIитIт. Мылицэ гущэу кхъуэцхэр зыгъэкIым, сэрмахуэ, ЩхьэцыкIэ гущэм а махуэм зэдрагъэIэ. Iэпщашэ гущэм щызэдеIэжкIэрэ, маржэ, Дэ фоч пэбж гущэкIэ махуэм дыкъэзышэж. Шырэ уанэрэ щызэхуахь махуэм, сэрмахуэ, Шу джакIуэ гущэхэри а махуэм нызыхуагъакIуэ. Пхъэрышхуэхэри дэ къыщыткIэлъыкIуэкIэрэ, сэрмахуэ, Шууищэ гущэхэри, уэ дуней, и нэхъ фIэмащIэт. Фоч фIыцIэ псыгъуэхэри, сэрмахуэ, Шэрэ гын гущэкIэрэ, уэ дуней, зэзыгъэзэгъ. ДэныскIуей гущэми яхэмызагъэхэр, сэрмахуэ, Шэ закъуэ гущэкIэрэ тхурегъэпсых. Пащтыхьыжьмэ и гуимэ щхъуантIэхэри Шы лъабжьэ гущэкIэ, а дуней, зэхэзыкъутэ! Пащтыхьыжьмэ и лъэс лэжьакIуэхэри, сэрмахуэ, Щхьэлажьэ гущэкIэ, а дуней, ныщегъэгъупщэ. Банэкъуэ быдэхэри, сэрмахуэ, Жэщ кIуэн гущэкIэрэ тхуэзыгъэлажьэ. Жэщмагъырмэ и щIылъэ пшагъуэхэри, сэрмахуэ, ЗекIуэ шу гущэт, Уэ дуней, уи щIакIуэ къащхъуэт. Сэфрал гущэр зытес шы гъуабжэм, сэрмахуэ, Уафэ вагъуэ гущэм, а дуней, зыхрегъадзэ. Дунеижь гущэм къытезна псогуэми, сэрмахуэ, Елмысхъан гущэр, уэ дуней, я нэхъ тхьэмыщкIэт. ТхьэмыщкIэхэм я щIэгъэкъуэнурэ, сэрмахуэ, Кушыкупщ гущэр а махуэм епсыхыжащ."