ÇERKES NÜFUSU

20 Eylül 2014   Rus-Çerkes savaşı sonrası Çerkes(Adıge)lerin yaklaşık %90’nı sürgüne tabi tutulmuş ve dünyanın dört bir tarafına dağılmışlardır. Bugün onlarca ülkede bir Çerkes topluluğuna denk gelmek mümkün. Peki Dünya’nın dört bir tarafına dağılan bu Çerkes halkının toplam nüfusu ne kadardır? İşte bu sorunun net olarak cevabını bulmak oldukça zor şuan için. Dünya üzerindeki Çerkes nüfusu tahminlere dayansa da bilinen bir gerçek var ki o da sürgünde yaşayan Çerkeslerin(Xexes Adıgexer) vatandan yaşayan Çerkeslerden (Xekurıs Adıgexer) daha fazla bir nüfusa sahip olmasıdır. Türkiye, Ürdün ve Suriye sürgündeki Çerkeslerin bugün en yoğun olarak yaşadığı ülkeler. Bu ülkeler dışında İsrail, bazı Avrupa ülkeleri, Avustralya, ABD ve daha onlarca ülkede Çerkeslerin yaşadığı bilinmekte fakat buralardaki nüfuslar diğer üç ülkeye göre çok daha az bir sayıda.  Sürgün Çerkeslerinin nüfusunun tam olarak bilinmemesinin nedenlerinden birisi de resmi nüfus kayıtlarına Türkiye’de yaşayan Çerkeslerin “Türk”  Ürdün ve Suriye gibi Arap ülkelerinde yaşayan Çerkeslerin de  “Arap” olarak kayıt edilmesidir. Sürgünde yaşayan Çerkeslerin nüfusu şuan tahminlere dayansa da vatanda ve Rusya Federasyonu(RF) sınırları içerisinde yaşayan Çerkes nüfusu tam olarak bilinmektedir. Bu yazıda vatan ve RF’nu sınırlar içerisinde yaşayan Çerkes nüfusunu ve hangi bölgede yaşadıklarını 2010 istatistik verileriyle sizlerle paylaşacağım. Rusya Federasyonu Sınırları İçerisinde Yaşayan Toplam Çerkes Nüfusu RF’da en son genel nüfus sayımı 2010 yılında yapıldı. RF sınırları içerisinde çok farklı milliyetten topluluklar bulunduğu için nüfus sayımında bireylerin milliyetleri de dikkatte alınmakta. Bu doğrultuda RF Çerkesleri dört farklı milliyet ismiyle adlandırmakta ve farklı halklar olarak görmekte. Bu milliyet isimleri ise Adıgeler(Адыгейцы-Adıgeytsı), Kabardeyler(Кабардинцы-Kabardintsı), Çerkesler(Черкесы-Çerkesı) ve Şapsığlar(Шапсуги-Şapsugi) dır. Çerkes(Adıge) halkının tek bir ulus olduğunu göstermek için bu genel nüfus sayımı öncesi vatanda yaşayan bazı Çerkes aktivistler RF içerisinde yaşayan tüm Çerkes(Adıge)lerin kendilerini “Çerkesı”(Çerkesler) olarak kayıt ettirmeleri için kampanyalar başlatmışlardı. Sayım sonrası verilere baktığımızda bu kampanyanın Çerkesler üzerinde çok da etkili olmadığı görülmekteyiz. 1- 2010 Nüfus Sayımı Verilerine Göre Rakamlar ve İstatistikler Genel 2010 verilerine göre RF toplam nüfusu 142,856,536’dır. 4 farklı milliyet ismiyle kayıt edilen Çerkeslerin toplam nüfusu ise 720,002 olarak 2010 nüfus sayımı verilerine yansıdı. Yani RF nüfusunun %0,504’ü Çerkeslerden oluşmakta. Tarihi Çerkes Bölgelerindeki Çerkes(Adıge) Nüfus RF sınırları içerisinde en kalabalık Çerkes nüfusu Kabardey-Balkar Cumhuriyetinde(KBC) yaşamakta ve buradaki toplam Çerkes(Adıge) nüfusu 493,467’dir. KBC’de yaşayan bu Çerkes(Adıge) nüfusunun 490,453’ünü  “Kabardintsı” (Kabardeyler), 2,475’ini “Çerkesı”(Çerkesler), 524’ünü “Adıgeytsı”(Adıgeler) ve 15’ini “Şapsugi”(Şapsığlar) oluşturmakta. Adıge Cumhuriyetinde(AC) ise 110,229 Çerkes(Adıge)’in 107,048’ini “Adıgeytsı”(Adıgeler), 2,651’ini “Çerkesı”(Çerkesler), 519’unu “Kabardintsı” (Kabardeyler), 11’ini ise “Şapsugi”(Şapsığlar) oluşturmakta. Diğer bir Çerkes(Adıge) Cumhuriyeti olan Karaçay-Çerkes Cumhuriyetindeki(KÇC) toplam Çerkes nüfusu ise 57,427; bu nüfusun da 56,466’sı “Çerkesı”(Çerkesler), 771’i “Kabardintsı” (Kabardeyler), 187’si “Adıgeytsı”(Adıgeler)  3’ü ise “Şapsugi”(Şapsığlar)  isimleriyle kayıtlarda yer aldı. Tarihi Çerkes topraklarından olan Krasnodar Krayın’da ise 24,061 Çerkes(Adıge) nüfusu görünüyor. Krasnodar Kray’daki Çerkeslerin ise 13,834’ü “Adıgeytsı”(Adıgeler)  ismiyle 5,258’i “Çerkesı”(Çerkesler) ismiyle, 3,839’u “Şapsugi”(Şapsığlar)  ismiyle 1,130 ise “Kabardintsı” (Kabardeyler) ismiyle kayıtlara alındı. Bu rakamlar doğrultusunda RF sınırları içerisinde yaşayan Çerkes(Adıge)lerin   %68,536’sı KBC’de, %15,309 AC’de  %7,975’i KÇC’de, %3,341’i Krasnodar Kray’da ve geri kalan %4,838(34,818) RF diğer federal birimlerinde yaşamakta.   Diğer Federal Birimlerde Çerkes Nüfusu RF’nun diğer federal birimlerinde ise en kalabalık Çerkes(Adıge) nüfusu Stavropol Kray’da yaşamakta. 7,993 “Kabardintsı” (Kabardeyler), 2,326 “Çerkesı”(Çerkesler) ve 255 “Adıgeytsı”(Adıgeler)  olmak üzere Stavropol Kray’daki toplam Çerkes(Adıge) nüfusu 10,574’tür. RF’nun diğer bölgelerindeki en kalabalık ikinci Çerkes nüfusu ise başkent Moskova’da yaşamakta buradaki toplam nüfus 5,374’tür. Moskava’da yaşayan bu nüfusun 3,698’i “Kabardintsı” (Kabardeyler), 1,001’i “Çerkesı”(Çerkesler), 569’u “Adıgeytsı”(Adıgeler)  ve 6’sı ise “Şapsugi”(Şapsığlar)  milliyet isimleriyle kayıt edilmiş. RF’nu içerisindeki tüm bölgelerde Çerkes nüfusuna rastlanıyor. RF’da en az Çerkes nüfusu ise 2’şer kişi ile Altay Cumhuriyeti ve Nenets Özerk Okrugunda yaşamaktadır. Federal Bölgeler Bazında Çerkes Nüfusu RF dokuz federal bölgeden oluşmakta. Bu dokuz federal bölgelerden biri olan Kırım Federal bölgesi 2010 yılı sonrası RF’na katıldığı için istatistiklerde yer almıyor. Çerkes Nüfusunun en çok olduğu federal bölge 565,401 (%78,52) ile Kuzey Kafkasya Federal Bölgesi. 136,591(%18,97) nüfusla ile Güney Federal Bölgesi en çok Çerkes’in yaşadığı ikici Federal bölge durumunda. En az Çerkes Nüfusu ise 753(%0,1) kişi ile Uzak Doğu Federal Bölgesinde yaşamakta. Resmi Kayıtlardaki Milliyetlere Göre Çerkes Nüfusu RF içerisinde en kalabalık Çerkes(Adıge) topluğu 517,128 ile “Kabardintsı” (Kabardeyler). Toplam Çerkes(Adıge) nüfusunun %71,823’nü oluşturuyor. RF tüm Federal Birimlerinde resmi isimlendirmeye göre “Kabardintsı” (Kabardeyler) milliyetinden Çerkes var.  Ve en kalabalık “Kabardintsı” (Kabardeyler) topluluğu KBC’de yaşamakta ve buradaki toplam nüfus 490,453’tür. En az “Kabardintsı” (Kabardeyler) nüfusunun görüldüğü yer ise Nenets Özerk Okrugu, burada sadece 1 kişi yaşamakta. En kalabalık ikinci Çerkes(Adıge) Topluluğu ise “Adıgeytsı”(Adıgeler). Toplam Nüfus 125,073 (%17,371).  En çok “Adıgeytsı”(Adıgeler) ’nin yaşadığı yer AC. Adıge Cumhuriyetin’deki “Adıgeytsı”(Adıgeler)  nüfusu 107,048. RF sınırları içerisinde federal birimlerden sadece Altay ve Tuva Cumhuriyetlerinde “Adıgeytsı”(Adıgeler)  Nüfusu bulunmamaktadır. En az “Adıgeytsı”(Adıgeler) nin yaşadığı federal birim ise 1 kişi ile Nenets Özerk Okrugudur. RF içerisinde milliyet ismi olarak “Çerkesı”(Çerkesler)ler en kalabalık üçüncü Çerkes(Adıge) topluluğudur ve nüfusları 73,919’(%10,266) dur. En kalabalık “Çerkesı”(Çerkesler) topluluğu 56,466 kişi ile KÇC’de yaşamaktadır. “Şapsugi”(Şapsığlar) lar 3,882 nüfusla en küçük Çerkes(Adıge) topluluğudur. Sadece 6 federal birimde “Şapsugi”(Şapsığlar)  nüfusu görülmektedir. En kalabalık “Şapsugi”(Şapsığlar)  nüfusu ise 3,839 kişi ile Krasnodar Krayı’da yaşamaktadır. Rusça ve Çerkesler Nüfus sayımı verilerinde birde bireylerin Rusça konuşup konuşamadığı ile ilgili verilerde mevcut. Bu verilere göre RF’daki Çerkes(Adıge) nüfusunun %94,63 (681,400) Rusça konuşabilirken 38,602 Çerkes(Adıge) ise Rusça konuşamıyor. RF genel nüfus istatistiklerinde Çerkesçe konuşabilen kişilerin verileri mevcut olmadığı için şuan bu konuda bilgi paylaşamıyorum fakat bir sonraki ayrıntılı hazırlamayı düşündüğü Tarihi Çerkes bölgelerindeki Çerkes(Adıge) ve diğer halkların nüfus istatistiklerinde bu bilgileri de sizlerle paylaşacağım. RF’na dahil tüm federal birimlerdeki Çerkes(Adıge) nüfusunu ayrıntılı olarak hazırlamış olduğum tabloda bulabiliriniz. Tabloda tüm federal birimler bağlı oldukları federal bölgelere göre sıralanmıştır. Tablodaki kısaltmalar; T.N.:Toplam Nüfus, R.K.N: Toplam Nüfus içerisinde Rusça Konuşabilen Nüfus, Fed.Böl.:Federal Bölge, Cumh.: Cumhuriyet, Öz: Özerk, Okr:Okrugu

Federal Birimlerdeki Çerkes Nüfusu Tablosu

	Адыгейцы    Adıge		Кабардинцы Kabardey		Черкесы  Çerkes		Шапсуги   Şapsığ
	T.N.	R.K.N	T.N.	R.K.N	T.N.	R.K.N	T.N.	R.K.N
Bel;rod Oblastı	12	12	42	42	11	10
Bryansk Oblastı	14	14	39	38	8	8
Vlademir Oblastı	28	28	92	92	26	26
Voronej Oblastı	27	27	140	139	34	34
İvanovo Oblastı	8	8	70	70	8	8
Kaluga Oblastı	18	18	74	73	7	7
Kostroma Oblastı	3	3	28	27
Kursk Oblastı	12	12	35	35	10	10
Lipetsk Oblastı	6	6	44	43	5	5
Moskova Oblastı	227	225	1306	1293	301	292
Oryol Oblastı	18	18	24	24	5	5
Ryazan Oblastı	17	17	68	68	25	25
Smolensk Oblastı	15	15	60	60	6	6
Tambov Oblastı	8	8	40	39	19	19
Tver Oblastı	29	29	87	85	15	15
Tula Oblastı	17	17	49	47	19	19
Yaroslavl Oblastı	16	16	47	47	10	10
Moskova	569	562	3698	3640	1101	1080	6	5
Merkez Fed. Böl.	1044	1035	5943	5862	1610	1579	6	5
Karelya Cumhuriyeti	9	9	45	45	8	8
Komi Cumhuriyeti	40	40	128	128	39	37
Arhangelsk Oblastı	9	9	67	67	19	19
Nenets Özerk Okrugu	1	1	1	1
Vologada Oblastı	3	3	55	55	6	6
Kaliningrad Oblastı	27	26	144	143	12	12
Leningrad Oblastı	36	36	239	234	30	30
Murmansk Oblastı	19	19	169	167	27	27
Novgrod Oblastı	2	2	30	30	2	2
Pskov Oblastı	15	15	55	55	5	5
Sankt Petersburg	183	181	1181	1151	203	196
Kuzeybatı Fed. Böl.	344	341	2114	2076	351	342
Adıge Cumhuriyeti	107048	103773	519	510	2651	2571	11	11
Kalmıkya Cumhuriyeti	11	11	108	108	61	61
Krasnodar Krayı	13834	13681	1130	1127	5258	5124	3839	3783
Astarhan Oblastı	24	24	186	184	71	70
Vol;grad Oblastı	100	98	381	377	83	83
Rostov Oblastı	374	370	663	662	231	231	8	8
Güney Fed. Böl.	121391	117957	2987	2968	8355	8140	3858	3802
Dağıstan Cumhuriyeti	41	38	236	228	42	40
İnguşetya Cumhuriyeti	14	13	28	28	19	19
Kabardey-Balkar Cumh.	524	504	490453	459371	2475	2395	15	15
Karaçay-Çerkes Cumh.	187	181	771	739	56466	53279	3	3
K.Osetya-Alanya Cumh.	95	95	2802	2776	64	64
Çeçen Cumhuriyeti	41	41	534	527	17	17
Stavropol Kray	255	254	7993	7862	2326	2307
K.Kafkasya  Fed. Böl.	1157	1126	502817	471531	61409	58121	18	18
Başkurdistan Cumh.	14	14	65	64	14	14
Mari El Cumhuriyeti	12	12	10	10	5	5
Mordovya Cumhuriyeti	8	8	35	35	6	6
Tataristan Cumhuriyeti	23	23	78	78	18	18
Udmurt Cumhuriyeti	2	2	32	32	3	3
Çuvaş Cumhuriyeti	3	3	26	25	1	1
Perm Kray	21	21	135	135	21	21
Kirov Oblastı	5	5	53	53	15	15
Nije;rod Oblastı	39	39	174	172	39	38
Orenburg Oblastı	19	19	84	84	29	19
Penza Oblastı	8	8	27	27	11	11
Samara Oblastı	28	28	202	199	33	33
Saratov Oblastı	33	33	316	299	56	55
Ulyanovsk Oblastı	4	4	48	48	7	7
Volga Fed. Böl.	219	219	1285	1261	258	246
Kurgan Oblastı	3	3	15	15	2	2
Sverdlovsk Oblastı	28	28	180	179	27	26
Tümen Oblastı	252	249	348	343	750	735
Hanti-Mansi Öz. Okr.	173	170	177	177	426	419
Yamalo-Nenets Öz. Okr.	64	64	124	120	309	301
Çelyabinsk Oblastı	33	33	136	134	45	45
Ural Federal Bölgesi	553	547	980	968	1559	1528
Altay Cumhuriyeti			2	2
Buryat Cumhuriyeti	4	4	17	17	8	8
Tuva Cumhuriyeti			2	2	2	2
Hakasya Cumhuriyeti	2	2	26	26	7	7
Altay Krayı	4	4	59	59	16	16
Zavaykalskiy Krayı	5	5	39	39	12	12
Krasnoyarsk Krayı	83	82	190	188	70	68
İrkutsk Oblastı	24	22	58	58	20	20
Kemerovo Oblastı	25	25	41	41	25	25
Novosibirsk Oblastı	26	26	82	81	11	11
Omsk Oblastı	4	4	54	54	16	16
Tomsk Oblastı	12	12	30	30	15	15
Sibirya Fed. Böl.	189	186	600	597	202	200
Saha Cumhuriyeti	32	31	72	71	54	53
Kamçatka Krayı	19	19	28	28	33	33
Primorski Krayı	33	33	110	109	30	29
Habarovsk Krayı	26	25	62	62	10	10
Amur Oblastı	23	23	22	22	8	8
Magadan Oblastı	26	26	12	12	6	6
Sahalin Oblastı	9	9	56	56	26	24
Yahudi Özerk Oblastı	3	3	26	26	8	8
Çukotka Özerk Okrugu	5	5	14	14
Uzak Doğu Fed. Böl.	176	174	402	400	175	171
Toplam	125073	121585	517128	485663	73919	70327	3882	3825
Toplam Çerkes Nüfusu	720002	681400

  Not: Tabloda yer alan nüfus verileri RF Federal İstatistik Kurumu sitesinden alınmıştır. Hakhu Nart Hakan ÇY-Haber Merkezi