Çerkeslerin Erken Tarihinde Sanigler (Janeler)

Bu makale Doğu Karadeniz'in bir zamanlar en bilinir halklarının biri hakkında yazılmıştır.

Görülüyor ki Saniglerin etnik tarihi Genioch grubunun halkları ile doğrudan bağlantılıdır ve izleri en az M.Ö. 5. yüzyılına kadar dayanmaktadır. Oysa ki 'Sanegi' olarak ilk kez Memon tarafından M.Ö. 1. yüzyılda adlandırılmışlardı.

1. ve 2. yüzyıllarda Sanigler Sebastapolis'ten (Sohum) Aheunt (Şahe) nehrine kadar olan Karadeniz kıyılarında yaşıyorlardı ve Krallarının adı Spadag idi (Flaviy Arrian). Caucasi halkının güneyinde yaşadıkları gösteren Tabula Peutingeriana haritasına gore, Sanigler 3. ve 4. yüzyılları sınırında Kafkas dağlarında olan yerleşim yerlerini terk edip Tuapse'nin kuzeyinde yine dağlık bölgesi olan yere yerleşmişlerdir. Göç sebeplerinden biri Romalılar tarafından işgal edilmeleri oldu. Kayseryalı Prokopius'un yapıtlarında Sanigler Abasgalar, Alanlar ve Zihler arasında yaşayan bir halk olarak gösteriliyor. Zihlerle birleşip zamanla kuzeye Gelenciğe, Tsemezi, Kuban bölgesine kadar yayılıp, Sanigler Adığeler arasında Jane olarak tanınmaya başladı ve Çerkesya'nın en büyük ve en güçlü prensliklerinden biri olarak ünvan kazandılar.

Janelerin erken tarihinin Saniglerle bağlantılı olduğunu Berje  (5, s.16), Lavrov L. (8), Volkov N. (6, s. 18) ve diğer bilim adamları yazmışlardır. Bu en makul olarak gözüken görüş bu sorunun doğruluğunu kanıtlayan antik ve sonraki zamanların verilerine dayanarak bizim tarafımızdan da desteklenmiştir. Aynı zamanda Saniglerin etnik kökenlerine dair başka görüşler de mevcut. Örneğin, I.A. Orbeli'ya göre “Saniglerin etnik ismi Geniochların isminin tam paralelidir” (11, s.214). Bu görüşe G.A. Melikişvili (9, s.93) ve Z.V. Ançabadze (2, s. 136-137) katılmışlardır. Ama aynı zamanda bir diğer çalışmasında Z.V. Ançabadze Saniglerin Jiget-Sadzalarla olan genetik bağından bahsetmiştir.

Romalı yazar ve bilim adamı Plinius 1. yüzyılda Saniglerin Phases (İnguri) nehrinin kuzeyinde yaşayan Absil kabilesi ile güneyde ve  Geniochlar ile kuzey-batıda aynı sınırda olduğunu yazmıştır. Plinius Apsilya'da Phases'ten 100.000 adımda Roma kalesi olan Sebastopolis'in (Sohum) bulunduğunu yazmıştır. Sebastopolis'in arkasındaki Kafkas dağlarına kadar olan bölgede Sanig ve Genioch kabileler yaşamaktadır. Bu kabilelerin topraklarında Pitsunda şehri bulunmaktadır. Bu demek oluyor ki 1. yüzyılda Saniglerin büyük kısmı Karadenizin doğu kıysındaki Sebastapolisten (Sohum) tahminen Aheunt (Şahe) nehrine kadar olan bölgede yaşıyorlardı. Güneyde Saniglerin ülkesi (Sannika) Absillerin ülkesi ile (Apsilya) aynı sınırı paylaşıyorlardı, kuzeyde ise Pagraya (Gelencik) kadar yayılan Geniochların ülkesi ile (Geniochia) Aheunt nehri boyunca sınır paylaşıyorlardı.  

2. yüzyılın sonundan itibaren etnik isim Zih Karadenizin doğu kıysında yaşayan Adığebze konuşan kabilelerin çoğunu belirtmek için bir çok konuda Genioch teriminin yerine geçerek yavaş yavaş yaygın hale gelmeye başlamıştır. Bu süreç Zihlerin ve gücünün Batı Kafkasyada artması ile ilgili idi ve beraberinde bazı kabilelerin yok olması ve bazılarının yerlerinden edilmesini getiriyordu. Sonuç itibari ile 4. yüzyılda belki de daha önce 3. yüzyılda Saniglerin büyük kısmı Guney Kafkasyayı terk etmiştir. Romalıların işgali sebebi ile mecburi bir göçtü. Kuzey Kafkasyada yakın akrabaları olan Adığe kabilelerin arasında, Sanigler yeni bir vatana sahip oldular. Böylelikle bu halkın yeni tarih sayfası Janeler adında başlamış oldu.

Yukarıda belirtilenlere göre Saniglerin bir çok Genioch kabilelerin biri olarak 3. yüzyılına kadar Güney Kafkasyada Karadenizin doğu kıyısının ortasında Absil ve Abazgların kuzeyinde yaşamışlardır. 3. yüzyılın sonunda 4. yüzyılın başlarında halkın büyük kısmı Romalıların işgalinden kurtulmak için Kuzey Kafkasya’ya göç etmişlerdir. Aynı zamanda Güney Kafkasya'da kalan Sanigler ilerleyen zamanlarda (Orta çağ ve Yeni çağ döneminde) Sadz olarak tanınmaya başladılar. Kuzey Kafkasya'daki Sanigler ise Got ve Hunları iterek Zih bir kabile (Janeler) olarak oluşmuşlardır. 14 - 17 yy. arası Jane prensliği Çerkesya'nın içinde en büyük ve en güçlü prensliklerden biri olarak ün kazanmıştır.

Kaynak: Natpress.ru

Çeviri: ÇH Haber Merkezi