İLGİNÇ VE SEVİNDİRİCİ BİR GELİŞME

21 Kasım 2011   'Böyle bir kutlama olmasaydı bile, onu yaratmak ve düşünmek gerekirdi' diyor Şehekey Köy Okrugu (bucağı) Başkanı Berdiye Ruslan. 'Köylülerimizin son yıllarda ki başarılı çalışmalarından söz etmek, onları yüreklendirmek, bizden önce burada yaşamış olan büyüklerimizin görkemli anılarını yaşatmak ve saygınlamak, bütün bunları bugünkü gençlere tanıtmak, temel görevlerimizdendir.' "Gerçeği söylersem, bizler fazlaca bir araya gelemiyoruz, ancak geçmişimizi de unutmuyor, güzel ve örnek  geleneklerimizi, gençlerimize benimsetmeye çalışıyoruz." "Şehekeyışho (Büyük Şehekey) ile Şehekeytsuk (Küçük Şehekey)  köyleri, var güçleriyle kutlama gününe hazırlandılar ( Şahe Irmağı, bu iki köyü birbirinden ayıran idari sınırdır) (1). Kutlama sırasında sevindirici bir haber de aldık: Şehekey köyleri, Psışşope (Lazarevsk) ilçesinin en donanımlı köyleri olarak seçilmişti." "Bir süre önce ilçe boyutunda düzenlenen  bir yarışmada, Şehekey köyleri birinci gelmişlerdi, sıradan bir olay sayılmazdı bu. Şehekey  köylerinde önemli sosyal hizmetler de tamamlanmış durumda: Bütün evlerde doğal gaz, su ve elektrik bulunuyor, ayrıca yollar yenileniyor, köy kulüpleri, çocuk yuvaları donatılıyor, çok amaçlı bir spor alanı oluşturulmuş durumda, daha başka hizmetler de  getiriliyor." "Bugünlerde, köye dijital TV ve hızlı internet ağı da bağlanmak üzere. Şehekeyliler kentler arası yarışmada da birinciliği almayı amaçlıyorlar." "Birinciliği  almamız pek de  zor olmayacak" diyor, Başkan Berdiye Ruslan." "Başkanın dediklerine yardımcıları da katılıyorlar. Bu yıl almasalar bile, gelecek yıl, kesin birinciliği alacaklar. Köy girişine tanıtıcı bir anıt dikmeyi  de düşünüyorlar. Ünlü sanatçı Hapışt Aysa  hazırladığı eskizleri, ilginç tasarımları gösteriyor. Hapışt Aysa, hazırlayacağı  taş anıtın resmini yerel yöneticilere gösterdi. Resim bir dağlının yamçısını andırıyor. Anıtın kaidesine köydeki soy ailelerinin (лIакъохэм) damgaları da işlenecek." "Şehekey’de esprili, nüktedan,  belleği  güçlü ve eski anıları bol bilge (зэчый)  kişi sayısı az değil. Bunlara saygı duyulur ve o gibi kişiler el üstünde tutulur. Köylüler onlara danışır ve onları dinlerler. Adı saygıyla anılan kişilerden biri de, 83 yaşındaki Huşt Kaspolet’dir. O bir ayaklı kütüphane (ansiklopedi) gibidir, bilmediği  şey yoktur denebilir. Okul eğitimi görmüş biri değil Huşt Kaspolet, sovhozda (devlet üretim çiftliğinde) çalışmış, akıllı, anıları çok ve eskilere uzanan biri ve usta bir öykücü. Büyük küçük herkes Kaspolet’i sever. Kaspolet’in yaşam deneyimlerine ve bilgeliğine saygı duyulur, Şehekey Müzesi kurulurken, inşaatçıların baş danışmanı da o olmuştu." "Müzemize konan malzemelerin hepsi köyümüzden toplandı, işin ilginç yanı, malzemelerin  hepsinin bir zamanlar Şahe vadisinde üretilmiş, bu yerlere ait olan eşyalar olmaları" diyor Müze’nin yapımını ilk başlatanlardan yılların tarihçisi  Ğoşu Aslan (Гъошъу Аслъан). "Azar azar 300 kadar müze malzemesi (экспонат)  topladık. Bunlar demir, seramik, cam ve gümüşten yapılma, tarihsel değeri olan eşyalar. Koleksiyonda çok eski dönemlere ait eşyalar, örneğin “akinak” denen Meot (MыотI)  kılıçları da var ve Milât öncesi iki bin yılına tarihleniyorlar." "Müze’nin ortasında ateş yakmak için ayrılmış bir yer var. Bu yerin çevresine, çemberi andırır bir biçimde müze eşyaları dizilmiş bulunuyor: Ev içinde kullanılan eşyalar, giysiler, müzik aletleri, arşiv resimleri. Müze’de yerel tarih üzerine ek dersler de (урок) veriliyor." "Müze açılışına birkaç gün kala Şehekeyışho kadim su boru hattı  ve hattın kırık parçaları ile karşılaştık" diye anlatıyor, Ğoşu Aslan. "Boru porselenden  yapılmaydı. Böylece, Şehekey Irmağı boyundaki  eski Adıge köylerinin, porseleni kullanmakta oldukları anlaşılmış oldu." "Şehekey’de açılan bu Tarih Müzesi, kutlama programının en geniş yerini tutmuştu. Köylüler çok beklemişlerdi kutlama gününü." "Birkaç gün sonra Soçi Belediye Başkanı Anatoli Pahomov müzeyi görmeye geldi. Başkan, Müze’yi çok beğendi. Şehekey’de açılan müzede bir araya getirilmiş olan eski eşyalar, bu yerlerde ki yerli halkın değişik dönemlerdeki yaşamını tanıtan yapıtlardı. Bütün Adıgeler kıvanç duyabilirler bu durumdan." "Soy kökünü  araştırmak Adıgeler'in en eski gelenekleri arasındadır. Adıge Cumhuriyeti’nin Tahtamukay ilçesiBjıhakoyaçe köyünden Çermıt Muhdin için atalarının izini sürmek ve eskiden yaşadıkları yerleri bulmak kolay olmadı. Çermıt Muhdin, şu sıralar Tahtamukay’ın Enem beldesinde yaşıyor, işadamı, AC Parlamentosu-Khase’de milletvekili, DÇB Başkan yardımcısı, çocuk dans topluluğu “NEF”in kurucusu ve sponsoru. Aydınlatıldığı üzere, Çermıt ailesinin soy kökü (лIакъо; kökeni), tarihsel anlamda Karadeniz kıyısı Şapsığ’a dayanıyor. Bu gerçek, Soçi haritasındaki  Çemitokuace (Чемитокъуаджэ), Adıgece biçimiyle Çermıt kuace (КIэрмыт къуаджэ; Çermıt köyü) coğrafi adından da anlaşılıyor. Muhdin, Çermıt  soyağacını (şeceresini)  derinlemesine araştırdığında, Şehekeyli birkaç ailenin de yakın akrabası olduğunu  öğrendi. Muhdin orada durmadı, Şehekey’de ev yaptırdı ve yerlisiymiş gibi köyü benimsedi… Mıgu ailesi de soyağacının başlangıç yerini buldu. Rus-Kafkas Savaşı öncesinde Şahe Irmağı boyunda 70'den fazla Adıge köyü bulunuyordu. Bunlardan biri de Mıguhable köyü (Mıgu köyü)  idi ve Mıgu köyü, Şehekey köyünün yakınındaydı. Mıgu ailesinin yerleşim yerini açığa çıkarmak zor olan bir şey değil, çünkü köyün mezarlığı hâlâ ayakta…" "Sovyetler Birliği dağılınca, dış ülkelerde yaşayan akrabalarımız ziyaretimize gelmeye başladılar" diye anlatıyor Adıge Parlamentosu-Khase eski milletvekili Mıgu Reşid. "Biz de zor bulunan eski fotoğrafları toplamaya ve yaşlıların anılarını derlemeye başladık." Mıgu  Reşid, şimdilerde Tahtamukay’ın Yablonovski beldesinde (2) yaşıyor, “Dor-stroy” firmasının başında. Bu yakınlarda soyağacı fidanı dikme etkinliğine katılmış. “Soyağacı Ormanı” (ЛIэкъо мэз) Adıgey’in Maykop ilçesinde kuruldu. Sözkonusu sosyo-kültürel projenin, ormanın  mimarı da Maykop’ta yaşayan Bibe Murat’dır. "Her bir soya, kendi soyu adına, “Soyağacı Ormanına”  ağaç dikme hakkı tanınıyor, ayrıca, her soy,  kendi soyunun tarihsel yolculuğunu, geçmişini anı defterine de yazabiliyor" diyor Mıgu Reşid. "Bu yolla kendi  geçmişini derinlemesine öğrenme olanağımız olmuş olacak. İki yıl kadar önce, beklemediğim bir biçimde, bir kitapta Mıgu soyunun Karadeniz kıyısından göç ettiğini ve Şapsığ kökenli olduğunu okumuştum. Önce, anlam vermemiş,  önemsememiştim. Sonraları bir dostum, “Sizin soyunuz  Mıguhable köyüne (Mıgu köyüne)  dayanıyor, kökünü Şapsığ’da aramalısın”  dedi. Soruşturunca, Şehekeyışho köyü yakınlarında Mıguhable denen küçük  bir yerin bulunduğunu öğrendim. 2011 yılı eylül ayında Mıgu soyu temsilcileri Şehekey’e geldiler, aralarında Şehekey yerel yönetimi başkanı Berdıye Ruslan, “Şehekey” adlı sivil toplum kuruluşunun (TOC’un) başkanı Lıf Halid (ЛIыф Хъалид), Karadeniz kıyısı Şapsığlar'ı Yaşlılar Meclisi Başkanı Ğoşu Ruslan ve tarihçi Ğoşu Aslan da bulunuyordu. Soy temsilcileri Mıguhable denen yeri ziyaret ettiler, çevresini dolaştılar ve yaşlılarla da görüştüler. Huşt Kaspoletkonuklara ilginç şeyler anlattı. Konuklar ilk kez Mıgu soyundan bir gencin göstermiş olduğu bir gözüpekliğe ilişkin bir eski anlatıyı da dinlediler. Genç, kendi canı pahasına, boğuşmuş ve korkunç bir yılanı öldürmüş, çok sayıda insanın hayatını kurtarmış, ama kendi canından olmuştu. "Dedelerimizin yaşadığı bu eski yerleşim yerinde gördüğümüz ve duyduğumuz şeyler,  bizim için şaşırtıcı oldu!" dedi  Mıgu Reşid. "150 yıl, 200 yıl ve daha da önceleri bu yerlerde yaşamış olan dedelerimizin mezarlarını bulmuş olmamıza ne desek? Son derece şaşırtıcı, şok gibi  bir olay oldu bu bizim için. Başka bir yere göç etmiş,  daha sonra da  evimize  dönmüş gibi olduk, şaşkına döndük." Şimdi, bazı Mıgular ailelerini de yanlarına alıp Mıguhable  yolculuğuna  hazırlanıyorlar. Şehekeyışho köyünde iken, temsilciler,  kendi aralarında bir soy (лIакъо)  toplantısı düzenleme konusunu konuştuklarını söylediler. Peki, bu toplantı nerede yapılacak?  Kuşkusuz toplantı, kendi tarihî topraklarında, Şehekey'de olacak. SözkonusuŞehekey Günü kutlamasına Mıgu soyu temsilcileri de geldiler. Mıgu aileleri temsilcileri Şehekey köy okuluna çok sayıda hediye de getirmişlerdi. Şehekeyliler ünlü Adıge şarkıcı Mıgu Aydemir’in güzel şarkılarını da dinleyerek mutlu bir gün yaşamış oldular.   Nıbe Anzor, Şapsığ gazetesi muhabiri Adıge maq, 2 Kasım 2011 Çeviri: Hapi Cevdet Yıldız   Bilgi notları:   (1) – Şahe Irmağının sağ yakasında Şehekeyışho (Bolşoy Kiçmay; Büyük Şehekey), sol yakasında da Şehekeytsuk(Malıy Kiçmay;  Küçük Şehekey)  köyü bulunuyor. Şehekey köylerinin tarihçesi için Bkz. ‘Bir Köyün Tarihi’, inernet.  –hcy. (2) – Kuban  Irmağının sağ yakasında (kuzeyinde)  Krasnodar Kray’ın merkezi  Krasnodar kenti, sol yakasında da Adıge Cumhuriyeti’nin Yablonovski beldesi  (26,8 bin nüfuslu), Yablonovski’nin de birkaç km güneybatısında da Enem beldesi  (18 bin nüfuslu)  bulunur. – hcy.