13 Haziran 1861 ve Çerkes Toplumu İçin Önemi - Psımıt Kübra

Tarih yaprakları 1859'u gösteriyordu. Rus - Çerkes Savaşı'nın biraz daha durulduğu, fakat Rus saldırılarının henüz bitmediği, köylerin yakılıp yıkılmaya devam edildiği bir süreçti.

Rus askerlere boğum eğme süreci başlamıştı. Besleneyler, Çemğuylar, Yecerukaylar, Abazalar, Mahoşlar, Şahgiraylar artık direnme gücünü kaybetmeye başlamıştı.

1860 yılında önderleri Zabıko Seferbiy'nin hayatını kaybetmesi ve Rusların yenilgisine uğramalarının sonucunda Natukhaylar da artık direnişi bırakmışlardı.

Topraklarımız bu süreç sonunda Terek Oblastı ve Kuban Olbastı olmak üzere iki bölgeye ayrılmıştı.

İnsanlar yavaş yavaş sürgün edilmeye, topraklarından koparılmaya başlanmıştı. 

Bu böyle devam edemezdi. Bu süreç üzerine yeni bir oluşumla bağımsızlık savaşını sürdürmeye karar verdiler.

13 Haziran 1861 tarihinde Abzakh, Şapsığ ve Ubıh liderleri Soçi vadisinde bir araya geldiler. Ubıh lider Hacı Granduq Berzeg'in öncülüğünde bir meclis oluşturuldu. Bu meclis çatısı altında bir ÇERKES DEVLETİ kurulmasına karar verildi.

Bu Çerkes Devleti'ni yönetmek üzere 15 kişilik BÜYÜK ÖZGÜRLÜK MECLİSİ kuruldu. Bu kuruluşun ardından önemli kararlar alındı:

Madde 1. Son Gelişmeler Avrupa ülkelerine duyurulacaktı.

Madde 2. 

a) 13 Haziran 1861 Çerkeslerin bağımsızlığını ilan ettiği tarih olarak kabul edildi.

b) Tüm Çerkesleri temsilen Millet Meclisi seçildi.

c) Birlik sağlanacaktı. Gerekirse kuvvet uygulanacaktı.

d) Bağımsız Çerkes Meclisi'ne gizli oylarla 15 üye seçilmişti. Thauş İslam, Bidh Hasan Efendi, Barakhaye İsmail, İbrahim Efendi, Zanıko Seferbiykho Karabatır gibi liderlerin bulunduğu meclisin başkanı Ubıh lider Hacı Granduq Berzeg olarak seçildi. 

Madde 3. Meclis kararıyla topraklarımız 12 bölgeye ayrılacak ve bu bölgelerin her birine kadı, müftü, muhtar, emniyet amiri atanacaktı. Meclisin kararlarını uygulama yetkisi atanan kişilere verildi.

Madde 4. Atanan bu kişiler vergi toplayacak ve bu vergileri ülke için kullanacaklardı. Her 100 haneye 5 süvarinin masrafını yüklenmesine ve her 100 ailenin orduya 5 süvari göndermesine karar verildi.

Madde 5. Konuk evleri ve devletin idare edileceği binalar kurulacaktı.

Madde 6. Yargı sistemi kurulacak, hukuksal idare sağlanacaktı.

Madde 7. Rusya'ya teslim olunmayacak, görüşmeler sağlansa da Meclisin istediği kararlar kabul edilmediği sürece savaşta geri adım atılmayacaktı.

Alınan kararların hemen arkasına Rusya, İngiltere, Fransa ve Osmanlı imparatorluğu başta olmak üzere, kurulan Çerkes Devleti tüm dünyaya ilan edildi.

Öncelikle bir meclis binası inşa edildi. Rus saldırılarına karşı koymak üzere 5000 kişilik bir süvari ordusu oluşturuldu. Bir çok konsolosluğa giderek Çerkes Devleti'ni tanımalarını istediler fakat beklenilen etkiyi alamadılar. 

Destek sağlamak amacıyla İstanbul, Londra ve Paris'e delegeler gönderildi ancak Avrupa devletleri Rusya'ya destek verdiği için kabul görmediler. Ülke yönetimlerinden bekledikleri desteği bulamayan Çerkes delegeler İngiltere'de halka yönelerek kamuoyu oluşturmayı denediler. Bu girişimde bir avukat öncülüğünde 'Çerkeslere Yardım Komitesi' kuruldu ve bir gemi tertip edilip Çerkeslerle ticareti geliştirmek adına projeler oluşturulması yönünde adımlar atıldı.

Her ne kadar çok iyi şekilde ağırlanıp, coşkuyla karşılanmış olsalarda, gazetelerde büyük bir övgüyle bahsedilse de kendilerinden bir kaç sempatizandan başka bir sonuca ulaşamadılar. 

1861 yılı sonlarına doğru Çar II. Aleksandr ülkenin durumunu görmek ve orduları denetlemek için Batı Çerkesya'ya geldi. Çar'ın geldiğini öğrenen Çerkesler kendisiyle bir görüşme yapmak istediler. 

Rus kalelerin boşaltılmasını ve kendi topraklarından sürgün edilmek istemediklerini bildiren Hacı Berzeg önderliğindeki bu grubun taleplerinin reddedilmesi üzerine savaşa devam kararı alındı.

1862 Soçi'de gerçekleştirilen kara saldırılarının yanısıra denizden de gelen saldırılar sonucunda Büyük Özgürlük Meclisi binası yıkıldı. Bu yıkım sonrası toplantılar Hacı Granduq Berzeg'in köyü olan Mıthua'da köyünde yapılmaya devam edildi. 

Son olarak yapılan savaşın ardından 1864 yılında Rus Çarlık Ordusu'nun Kbaade bölgesinde 21 Mayıs 1864 yürüyüşüyle savaşın bittiği ve Rus ordusunun savaşı kazandığı resmi olarak ilan edildi. 

İlan edilen bu zafer sonrasında Büyük Özgürlük Meclisi son bulmuş oldu. 

Daha sonraki zaman dilimlerinde 13 Haziran 1861 tarihi kutlanmak istense de Rus emperyalizminin baş gösterip, kutlayan kişilere baskı uygulaması sonucunda kutlamalara ara verilmek zorunda kalındı. 

Buraya kadar ki kısım sürecin tarihsel gelişimiyle ilgiliydi. Gelelim biz Çerkesler için asıl önemine. 

Savaş sonrasında bağımsız bir Çerkesya için atılan ilk adımdı. Rus ordularına karşı teslim olunmayacağının, devletleşme girişimlerinin ilk adımıydı. 

Şimdilik diaspora da yeniden kutlama girişimlerine başlayacak ve Çerkesya Günü olarak 13 Haziran 1861'i toplumumuza tanıtmaya çalışacağız. 

Yaşasın Çerkesya!