ADIGEYLİ BİLİMADAMLARININ GÖZÜNDEN ŞHALAHO ABUBEÇİR

Adıgeyli Bilimadamlarının gözünden Şhalaho Abubeçir

Dünyanın özenilesi güzel olduğı nisan ayı, Woçepşıye’de yaşayan Şhalaho Adışes ve Gupse ailesinin başına büyük bir mutluluk geldi, bu ayın 19’unda, 1929 yılında dünyaya Abubeçır ismini taktıkları küçük oğulları geldi. Küçüklüğünden itibaren takdir edilesi gelenek göreneklerin yer aldığı ailesinde genç delikanlının gözlemlediği örnek aldığı kişi doğruluksever, adaletkar babasıydı. Yetiştiği ailesinin köklerini saldıkları şeyler ise çalışma ve insanlara karşı saygı göstermekti. Bu minval üzerine anne babası çocuklarını çalışkan-okuma sevdalısı olarak yetiştirdiler. En ilginç olan şey ise toplumsal aktivist ve ünlü bilim adamı olan Abu’nun ilk yazısının Otonom Bölge gazetesi olan Sosyalist Adıgey (günümüzde Adıge Mak olan) gazetesinde henüz 11 yaşındayken yayınlanmış olmasıydı. Bu yazı ona  iyi uğurlu bir başlangıç olmuştu. Şhalaho Abu günümüzde Mıyekuape’de yaşıyor. Yazdığı eserleri derin mahiyetli ve açıklayıcı niteliklere haizler. Adıge Cumhuriyeti Öğretmen Enstitüsünde 17 yıl çalıştı. Bu çalışmaları sayesinde en yetenekli peda;k-bilimsel çalışma kadroları arasında sayıldı. Öğrencilerine sadece destanları ve edebiyatı öğretmekle kalmıyor aynı zamanda bu bilgilerin okullarda nasıl aktarılacağı konusunda da onları eğitiyordu. Yalnız başına ve başkaları ile birlikte orta öğretim kurumları Çerkes Edebiyatı programlarını, ders kitaplarını hazırladı, yazdığı pek çok ders kitabı defalarca basıldı. Günümüzde de, yüksek öğretim gören üniversite öğrencilerine ders vermektedir. 20 yıldır Adıge Cumhuriyeti Çeraşe Tembot Sosyal Bilimler Araştırma Enstütüsü Edebiyat Bölümü Başkanlığını yürütüyor. Burada pek çok bilimsel organizasyon ve araştırma çalışmalarını sonuçlandırdı. Şhalaho Abu tüm çalışmaları içerisinde en çok önem verdiğinin, üzerinde itina ile durduğunun toplamda üç cilt olan ‘Çerkes Edebiyatı Tarihi’ olduğunu belirtiyor. Biliminsanları Ağırceneko Simhan ve Şhalaho Dariyetle birlikte oluşturdukları, bu eserin birinci cildi AC. Kitapbasımevince 206 yılında basıldı. Şhalaho Abu’nun bilimsel alandaki derinliği, belirli niteliklerde düşün ve fikirlere sahip olduğu, büyük sorunların çözümüne hazırlıklı olduğu konusunda şüphe duyulmaz olduğu her birimizin malumu. Yazarın kaleminin ucunundan Çerkes milletine ait manevi eserleri olan Edebiyatımız ve tarihimiz hakkında farklı pek çok alanda eser döküldü. Bu eserleri Krasnodar, Nalçik, Çerkesk, Moskova, Mıyekuape gibi kentlerde yayınlanan ansiklopedik veya bilimsel dergilerde, yapıtlarda yayınlandılar. Ayrıca Edebiyat araştırmaları bölümünde yetişen, çalışan bilim adamlarına da onlarca yıldır yardımcı olan yetişmelerine destek olan kişi de Abu’dur. Bunları sayacak olursak; Mamıy Ruslan, Şeş’e Şamset, Şhalaho Dariyet, Ağırceneko Simhan, Jaçemıko Zarim, Şek’o Mir, Şevcen Tamara. Herbirimiz üzerinde Abu’nun emeği ve büyük desteği var, O’na şükranlarımızı sunmamızı hak ediyor. Ondan daima duymakta olduğumuz şu sözleri de aklımıza getiriyoruz. ‘Yapılanlar az olmayabilir ama önümüzde yapılması gereken çok şey var.’ En takdir edilesi şey ise, eğitim-öğretim alanında gösterdiği büyük katkıları ile birlikte iyi bir bilim adamı olmasının yanısıra aynı zamanda bir gün dahi ihmal etmeden toplumsal aktivizmin içerisinde yer almasıdır. Bu kadar çok şeyin başarılması için gereken gücü, aklı, kararlılık içeren karakteri de her zaman buluyor! Ş’EKO Mir Filoloji Bilimdalında kandidat.  

Şhalaho Adışesyıko Abubeçir

Her bir insanın dünyaya bakış açısını, milli gelenekleri, yetiştiği ailesi ve okul ile karşılaştığı insanlar şekillendiriyor. Kendimi, filoloji bilimdalında profesör doktor, yazar Şhalaho Abu’nun beni okutmuş olmasından ve onunla birlikte çalışıyor olmaktan şanslı görüyorum. Abu’nun ismini andığınızda onu bilmeyen Çerkes’in var olmadığını sanıyorum. O’nun düşünceleri derin, sözleri güzel, konuşması isabetli, müsamahakarlığı ise sonsuz, biz öğrencileri için, O, iyi bir örnek. Çerkes Edebiyatı ders kitaplarından başlayın, araştırmalarının yer aldığı monografilerine kadar Çerkes Edebiyat bilimine öz kattı, dipsiz bir hazineye sahip oldu. Şhalaho Abu’nun satırlarını değerlendirmediği, çeşitli çıkarsamalar yapmadığı layık oldukları değerleri vermediği Çerkes şaiiri, yazarı yoktur herhalde. Yazdığı folklör ve edebiyata dair makalelerinde  Çerkes sanatsal düşün yapısını, dilini ortaya koyuyor, edebi alandaki gelişmeleri değerlendiriyor eksik kalan hususların altını çiziyor. Çerkes Edebi eleştirmenliğinde, eğitim programı çerçevesinde, Çerkes Dili ve Edebiyatı fakültesinde okuyan  öğrencileri bilgilendirirken Şhalaho Abu’nun yapıtları başat eser olarak değerlendirdiklerimiz arasındalar. Bunlar ‘Gelişmenin basamakları’, ‘Satırların doğuşu’, ‘Sönmeyen yıldızlar’, ‘Milli bilincin ocak ateşi’ vd. eserleri. Şhalaho Abu öğretmen! Onun verdiği her bir ders eğitimsel darbımesel. Davranış şekilleri, oturaklı huyu, isabetli sözleri çerkesliği ile eğitici-yetiştirici! Çerkesçe bölümü öğretim görevlileri adına bu kutlu günün için seni tebrik ediyorum! Sızı ve sıkıntıdan amade, gönül kırıcı-burucu şeylerden uzak pek çok yıl daha yaşamanı temenni ediyoruz. HAMIRZEKO Nuriyet Çerkes Filolojisi ve Kültürü Fakültesi Dekanı

Sol baştan kalpaklı birinci kişi Şhalaho Adışesyıko Abubeçir

Şhalaho Abu Çerkes ulusunun onur duyduğu ünlü bilimadamı. Çerkesçenin Çerkes edebiyatının, Çerkes kültürünün koruyucusu. Hiç durmadan Çerkes ulusu için çalışıyor. Şhalaho Abu’nun sesi tınç, dili güzel, sözleri öğrenciler içinde öğretmenler içinde örnek alınası. Duru, ilgi çekici anlatımı sayesinde Çerkes Edebiyatı ve bununla birlikte Çerkes Tarihi, vatanımızın başından geçmiş olan şeyler, güzel gelenek göreneklerimizi, davranış usullerimizi bütün çerkeslere ulaştırabiliyor. Öğrencileri günümüzde öğretmenler, bilimadamları, radyo televizyon çalışanları. Ünlü bilimadamı Abu bu gün dahi onlar için iyi bir örnek. Uzun yıllardır Çerkes edebiyatı öğretmenleri için Şhalaho Abu büyük bir yardımcı. Edebiyat derslerinin öğretilmesine ilişkin programların hazırlanması ve bunun yanısıra Çerkes Edebiyatı ders kitaplarının oluşturulması alanlarında çalışmalar yapıyor. Çerkes Edebiyatı Öğretimi konusunda resmi eğitim normlarını ilk defa Şhalaho Abu hazırladı. Bununla birlikte her sınıfın eğitim yılllarında hangi yazarları ve eserleri öğrenmeleri gerektiğine dair temel normları da o oluşturdu. Şhalaho Abu Çerkes Edebiyatı ders kitapları ve yardımcı ders kitapları yazdı. Kendisinin sahip olduğu akıcı-duru dil sayesinde yazdığı ders kitapları da kolay anlaşılır kavranılır niteliklerdeler. Dokuzuncu onuncu sınıflar için yazdığı ders kitapları büyük bir yardımcı. Yazdığı yardımcı ders kitaplarında, öğretilmek istenen eserlerin en çarpıcı ve geniş kapsamlı parçaları yer alıyor. Eserleri adeta baş ucunda Abu varmışcasına bir izlenim bırakıyor. Hem öğrenciler hem de öğretmenler huzur dolu olarak eserleri ile çalışıyorlar. Öğretmek istediği eserlerin kahramanları hakkındaki bilgileri kendi bakış açısıyla da değerlendirerek onların genel karakterlerini gözününüzün önünde canlandırarak onlar vasıtasıyla öğrencilerin dünyaya bakış açılarını, karakter ve davranış usullerinin şekillenmesini temin edebiliyor. Edebiyat öğretimi konusunda eserleri öğretmenler için büyük bir yardımcı. Şhalaho Abu’yu doğum günü dolayısıyla tebrik ediyorum. Ailesi ile mutlanıp, torunlarınca rızalanıp onurlanıp uzun yıllar onların başında bulunmasını, derin nitelikli düşüncelerini tınç sesi ile güzel söylemiyle öğrencilere, öğretmenlere, bilimadamlarına ulaştırması, Çerkes Edebiyatı, dili, destanları, tarihinin gelişmesine daha uzun yıllar katkılarını sunması temennisinde bulunuyorum. SİTIME Sara Filoloji bilimdalında kandidat Beşeri bilimler Araştırma enstitüsü bilim çalışanı

Sol baştan kalpaklı üçüncü kişi Şhalaho Adışesyıko Abubeçir

Şhalaho Adışes oğlu Abu, Çerkes ulusunun en okumuş-eğitimli insanlarından birisi. Öğretmen. Üniversitede okuttuğu tüm öğrencilerin Çerkes Edebiyatı ve Folklörü konusuna yüreklerinin ısınmasını, uyanmasını onları sevmelerini sağlayan kişi. Onlar arasında övgü-takdir dolu bir şekilde öğretmenlik mesleğini icra edenler, Çerkes folklörü ve edebiyatı ile alakalı bilimdallarında çalışmalar yapanları çıktı. Devlet adamı. Bilimadamı sıfatı ile yaptığı çalışmaları ile en değer verilen nişanlarla taltif edilenlerden. Birlikte çalışıyoruz. Çalışma arkadaşlarımın-grubun içerisinde böylesi bir insanın yer alması paha biçilemezdir. Ekstra bir güç kazanmana, değer verilmene vesile oluyor. Bana bunların hepsinin üstünde yakınlığı ise canım dayım Askerin dostu olmasıydı. Eğer bunun altını çizmeseydim aramızdan ayrılan rahmetli, Allah mekanını cennet kılar inşşaallah, uzun yıllar öğretmenlik yapan dayım kabul etmezdi. Abu’ya büyük saygı gösteriyorlar. Çerkeslerin günümüz tarih sayfasında parlak altın harflerle yerini almış bir kişi. Çok şeyide başarmış. Sağlık-esenlik içerisinde, uğurlu bir yaşlılığa sahip olarak candan yakınları ve bizim başımızda, binlerce yıl gölgesinde olmamızı temenni ediyorum. TEVU Nuriyet Dilbilimci Beşeri Bilimler Enstitüsü Bilimsel Sekreteri

Şhalaho Adışesyıko Abubeçir

Abu…! Yüzyılın bize sunduğu insan. Abu…! Çerkes ulusunun onuru. Abu…! Çerkes milletinin iyi yönde sergerdesi(*). Şhalaho Abu sadece Adıge Cumhuriyetinde değil içerisinde yaşadığımız Rusyada da, Çerkeslerin yaşadığı ecnebi ülkelerde de çerkeslerce tanınan büyük bir bilimadamıdır. Abunun her bir sözünün büyük önemi vardır. Onun ifadelerini hiç kimse yineliyebilmez, o yüzyılda bir ortaya çıkan insanlardan. Sözleri keskin, gerektiği şekilde isabetli, iyi kurgulanmışlar ve edebi kıyas değerlendirme muhtevası ile sınırsızlar. Bütün ifadelerinde kendi düşünleri, kavrayışı, aklı, muvazenesi, yaşamı, merhametliliği, sevgidarlarlığı insancıllığı işlenmiş olarak göze geliyor. Yukarıda dillendirdiğim bu herşeyi adeta seçmece tohum saçarcasına insanlara dağıttı. Kendisinin yaptıkları insanlara yaydıkları ile daha da bereketlendi-çoğaldı. Onun okuttuğu kişiler, okutmaya devam ettikleri, iş arkadaşları, yetiştiği köyü, yaşamında karşılaştığı kişiler bunların hepsini ben şanslı insanlardan sayıyorum. Abu benim öğretmenimdi, beni okuttu dediğinizde bence bu ifade yeterli gelmiyor, ‘Abu çerkes ulusunun öğretmeni’ demek daha uygun gelir sayıyorum. ‘Abu’ dediğinde, söylenesi şeyleri artık dile getirmişsindir! Abu hakkında ne kadar iyi şey söylesenizde abartılı olmaz, çünkü söylenesi iyi şeyleri o zaten hak etmiştir. İnsanın hakettiğini ise sonradan geç olmaması için zamanında ona zamanında iletmek gerekiyor. Büyük değer verdiğimiz ve saygı gösterdiğimiz Adışesıko Abu, doğum günün için, biz okuttukların olarak yürekten seni tebrik ediyoruz! Ardı kesilmeyen kaynak misali bilgiside, kavrayışıda kesilmeden-eksilmeden sağlık-esenlik içerisinde uzun yıllar yaşamasını temenni ediyoruz. ÇESEBEJ Nefset Adıge Devlet Üniversitesi Bilimsel Araştırma Enstitüsü, İki Dille Eğitim Bilimsel Araştırma Labaratuarı emekçisi Çeviri; AÇUMIJ Hilmi Adıge Makh 5 Mayıs 2016  (*) Ç.n; Лъэпкъым икIэщакIу  ifadesinde yer alan кIэщакIу kelimesinin temelde iki anlamı vardır, ilki organizatör,  organize eden gibidir. Fakat burada kullanılan ikinci anlamının türkçede tam manası ile karşılığı var ise de ben bilmediğim için bir benzeri ile çevirdim. Sergerde ifadesi; kötü anlamda grubu kitleyi organize edip o gruba kitleye öncülük, sürükleyicilik yapan kişi için kullanılır. ‘İyi yönde olanı’ içinse Türkçede ne denilebileceğini bulamadığımdan ifadeyi ‘milletin iyi yönde sergerdesi’ şeklinde çevirmek zorunda kaldım.