Ali Ligidov: “Bzerabze Çerkeslerin Müzik Kodudur”

Ali Ligidov: İsimdeki çift “li-li”, yetenekli bir müzisyenin imzası niteliğindeki melizmi andırıyor. Bu akordeoncunun parmakları, enstrümandan en güzel bzarabzeleri çıkarma yeteneğine sahip. Evet, evet Kabardey dilinde melizmatik için bir terim var.

Konuğumuz bir icracının becerisini, bir teorisyenin azmini ve bir eğitimcinin fedakarlığını birleştiriyor. Ali sayesinde, yalnızca antik Kabardey müziğini en iyi şekilde duymakla kalmıyoruz: artık bu yakalanması zor güzellik, Ligidov'un düzenlediği müzik koleksiyonlarında da kaydediliyor.

Genel olarak Ali Ligidov'un sayısız erdemlerini ve başarılarını listelemek istatistikçilerin işidir. Bu etkileyici listede çok fazla nokta var. Üç albümün yazarı, ilk Çerkes animasyon videosunun yazarı, Moskova ve Nalçik'te solo konserler vermeye başlayan ilk armonika sanatçısı ve tüm Rusya ve uluslararası yarışmalarda çok sayıda profesyonel ödülün sahibidir. “Khyezhyret Gıbze” düzenlemesinde “Kabardinka” “Adığe Soylularının Dansı”nı seslendiriyor. Ali Ligidov'un seslendirdiği Kafe'lerin radyoda yayınlanmadığı gün geçmiyor. Bu arada, Kuzey Osetya-Alanya ve Abhazya onun yeteneğini çoktan takdir etti ve müzisyene Onurlu Sanatçı unvanını verdi. Kendi cumhuriyetinde henüz böyle bir unvana sahip değil.

Ali Ligidov, dinleyiciyi şaşırtma arzusunda vintage Adığe tarzı ile aynı zamanda maceracılık sınırındaki cesaretin birleşimi karşısında her zaman şaşırmıştır. Böylece, Nalçik sakinleri bir zamanlar Astor Piazzolla'nın Boris Temirkanov yönetimindeki bir orkestra eşliğinde akordeon konserini onun performansında dinlemişlerdi. Birkaç yıldır Kuzey Osetya-Alanya Devlet Ulusal Çeşitlilik Orkestrası ile birlikte adını taşıyor. Kima Suanova Ali "Kabardey Gangsterleri Kafesi"ni caz tarzında seslendiriyor. Neden konuşmaya bu gerçekle başlamıyorsunuz?

 – Çerkes halk müziği ile caz birbirine çok da uzak değil. Ancak yine de kitlesel dinleyicinin zihninde böyle bir kombinasyon bilişsel uyumsuzluğa yol açmaktadır.

– “Anzorey Kafe”de hep bu caz tınısını duydum, melodinin bu anlamda potansiyeli olduğunu anladım. Bu fikri o zamanlar hala öğrenci olan ve şimdi harika bir besteci olan Murat Kabardoko'ya verdim ve o harika bir orkestra yönetti.

Herhangi bir Çerkes halk müziği büyük ölçüde doğaçlama ile karakterize edilir. Cabrail Khaupa derslerinde defalarca Kabardey ritimleri ve armonilerinin caz stiline benzediğini söyledi. Bu nedenle, ortak Çerkes müziği, bir modun diğerine aktığı ve geriye doğru aktığı majör ve minör kombinasyonuyla karakterize edilir. Bu arada, blues ve cazda önemli bir rol oynayan Dorian modunda veya Mixolydian modunda olduğu gibi. Senkoplu ritim, swing - tüm bunlar aynı zamanda müziğimizi cazla birleştiriyor. Dolayısıyla “Kabardey Gangsterleri Kafesi”. Etnik caz çok popüler bir akım ve bu anlamda daha geniş bir kitleye ulaşmak bu tür denemeler sayesinde mümkün oluyor.

– Uluslararası yarışmalarda, akademik konser salonlarında sofistike seyirciler önünde çalan Ali Ligidov ile düğünlerde çalan Ali Ligidov aynı müzisyen mi?

– Aslında ben bir düğün müzisyeni değilim. Ve son zamanlarda kutlamalarda giderek daha az sahneye çıkıyorum. Ama bir düğünde bile sanki sahnedeymiş gibi çalıyorum. Benim oluşumumda kutlamalara eşlik etme sahnesi önemli rol oynadı. Daha fazlasını söyleyeceğim: Özellikle ulusal mızıkadan bahsediyorsak bu aşama göz ardı edilemez. Sonuçta Çerkeslerin hâlâ bir halk olarak kendilerini koruyabilmeleri büyük ölçüde dans sayesindedir.

Günümüzde Cegu'nun önemli bir kısmı yerel sanatçıların şarkılarıyla icra ediliyor. Daha önce şarkılarla dans etmiyorlardı, bunun için Çerkeslerin yeterince dansı ve melodisi var. Ünlü armonikacı Guaşçekara Birmamitova da bundan bahsetti. Dansçılar ve müzisyenler arasındaki canlı etkileşim eşsizdir. Evet, çok daha sıkıcı ve zordur ama çok daha ilginçtir. İyi bir akordeoncu her zaman dansçıların hareketlerine, tavırlarına ve mizaçlarına önem verir. Yetenekli bir doula oyuncusu inanılmaz bir ritim oynuyor, bir oyun, bir yarışma, dikkat çekme arzusu doğuyor. Bütün bunlar bize ilham veriyor, icat etmeye ve gelişmeye teşvik ediyor. Büyüklerin onaylayan bakışlarını, kızların hayranlık dolu bakışlarını görüyorsunuz, size yönelik övgü dolu konuşmalar ve kadeh kaldırmalar duyuyorsunuz - geleneksel bir oyunun muhteşem atmosferi!

İyi bir enstrümanı ne kadar çok çalarsanız - ki benim enstrümanım da tam olarak budur - kendini o kadar iyi ortaya koyar. Kariyerimde böyle anlardan yalnızca iki tanesi oldu ve ikisi de bir düğündeydi. Uzun süre çaldıktan sonra bakır ses çubuğu ısınır, fizik yasaları yürürlüğe girer ve tını tamamen alışılmadık hale gelir. Bu duyguyu defalarca yaşamak isterim.

– Ali Ligidov'un Eski Kafeleri artık kimsenin çalmadığı şekilde çaldığını duydum. Ne anlama geliyor?

– Evet, ayrıca, görüşleri benim için özellikle değerli ve gurur verici olan eski neslin temsilcilerinden de benzer değerlendirmeler duydum çünkü ustalarımızın Kuratsa Kaşirgova, Mukhazhir Pshikhachev, Khasan Sokhov, Misha Kodzov'un oyununu gördüler.

Atalarımızın geleneksel oyunu çok daha karmaşık ve zengindir. İçinde pek çok bzarabze var; öğretilmesi neredeyse imkansız olan aynı varyasyonlar, melizmalar, süslemeler; bunların içeriden gelmesi gerekiyor. Eski bir melodiyi mırıldanmanın zor olduğunu fark ettiniz mi? Sonuçta, büyük ölçüde yatay değil dikey olarak gelişiyor. Dikey bir melizma şarkısı, yatay bir temanın varyasyonları var. Bu, duygusallığın, zekanın ve ciddi teknik bilginin birleşimidir.

Muhteşem Kuratsa Kashirgova, virtüöz bir sanatçı olan Adığe gösteri sanatının zirvesidir. Bir düşünün, 1957'de Moskova'daki uzmanlar, kendi kendini yetiştirmiş olmasına ve notalar bilmemesine rağmen en karmaşık polifonik dokuyu çaldığını kaydetti.

Bugünlerde genç müzisyenlerin eski, karmaşık melodileri çaldığını neredeyse hiç duymuyorum. Kullanılan birçok hit şarkı var ve her şeyi basitleştirme eğilimi var. Neyle bağlantılı? Piyasayla, başka hiçbir şeyle değil. Müzisyenlerin kendileri bazen bu durum hakkında şaka yaparken, üç tane Kafe çalmayı öğrendiniz - düğünlerde çalıyorsunuz. Küreselleşme ve asimilasyon doğal süreçlerdir, bu konuda hiçbir şey yapılamaz. Ancak kaynağı korumak, mümkünse bunu yapmalıyız. Üstelik artık ülkemizde çok uluslu Rusya'nın özgün kültürlerine devlet düzeyinde ilgide olağanüstü bir artış var.

– Birçoğu ulusal kültürlerin unutulmasından yakınıyor. Ama siz düşünmekten eyleme geçtiniz: Kafkas mızıkası için son yıllarda yayınladığınız üç nota koleksiyonundan bahsediyorum. Bunlardan ikisi Adığe - Çerkes halk müziği, üçüncüsü ise Kafkas halklarının müziklerinin uyarlamasıdır.

– Kafkasyalı mızıka sanatçılarının, müzik koleksiyonlarının eksikliği nedeniyle ulusal repertuvarla her zaman sorun yaşadıkları bir sır değil. Her ne kadar müzik materyalinin kendisi fazlasıyla yeterli olsa da. Evimizde her zaman düşük başlangıçlı bir kayıt cihazımızın olduğunu hatırlıyorum. Ulusal mızıka televizyonda veya radyoda çalar çalmaz düğmeye bastım, oturdum, kulaklığımla kayıt aldım ve titizlikle deşifre ettim.

Kuzey Kafkasya Devlet Sanat Enstitüsü Halk Çalgıları Bölümü'nde doçent olduktan sonra, cumhuriyetimizin ve tüm bölgenin mızıka notalarına - Kafkas halklarının melodilerinin aranjmanlarına ne kadar acil ihtiyaç duyduğunu daha iyi anladım. Çok fazla hazırlık çalışması yapmamız gerekti. Sibelius müzik düzenleyicisinde ustalaşın ve tamamen teknik sorunları çözün. Bana göre çeşitli ve teknik açıdan ilginç olan geniş folklor mirası eserleri arasından seçim yapmak. Düzenlemeler pratikte özel bilgi gerektiren bir kompozisyon çalışmasıdır. Ve tekrar ediyorum, müziğimiz performanstaki farklılıklarla karakterize edildiğinden, aynı nehre iki kez adım atmıyoruz, seçim yapmak zor. Tabii gece uyanmadım, yazdıklarımı yırtmadım ama durum buna yakındı. Oturdum ve onu yeniden oynattım, sonunda koleksiyona girecek olan arzu edilen varyasyonu seçtim, düzelttim, mükemmelliğe getirdim. Burada doğaçlama yapmanın zaten mümkün olduğu kanonu korumak önemliydi.

Koleksiyonlar profesyonel topluluk tarafından büyük beğeni topladı ve meslektaşlarımız minnettarlıklarını dile getirdi. Yerli müzik kültürümün korunmasına ve yayılmasına katkıda bulunabildiğim için mutluyum. Vladikavkaz, Çerkessk ve Sohum'daki müzik kolejleri ve çocuk sanat okullarından öğretmenler şu anda bu koleksiyonlar üzerinde çalışıyor. Melodilerimizi dünyanın herhangi bir yerinde seslendirmek isteyenlerin artık böyle bir fırsatı var; notaları Muzykaneo web sitesinde yayınladım ve orada etnik bölümde bir “Çerkes Müziği” bölümü oluşturdum.

– Konserleriniz, özellikle de geçen seneki yaz konseri “Adığe Pşıne”, yönetmen olarak yeteneğinizi gösteriyor. Bu sadece bir rakamlar dizisi değil: Bu performanslarda her zaman içsel drama, orijinal buluntular ve zaten tanıdık olanın önemsiz olmayan yorumları var. Dinleyiciyi her zaman en güzel unutulmuş Kafelerle tanıştırıyorsunuz. Konserin, sanatçı Zaurbek Bgajhnokov'un grafik şaheserlerini kullanan dinamik multimedya tasarımından etkilendim. Her şey akıllı bir yaklaşımın göstergesidir.

– Teşekkür ederim, bu sıfatın bana yakıştırıldığını ilk kez duymuyorum. Bana akıllı pşınavo bile diyorlar. Bazen bazıları bunun için beni suçlamaya çalışsa da, diyorlar ki, işleri karmaşıklaştırmayın, daha basit çalın. Ama bu benimle ilgili değil. Kolay yollar aramıyorum. Belki rahatlasaydım ve modern dans uyarlamalarını seri halinde yayınlasaydım daha fazla ticari fayda elde edebilirdim. Ama bir şeyler müzisyenlik vicdanımla böyle bir anlaşma yapmama izin vermiyor...

Evet, bu konserde çok sayıda ilginç müzik materyali, ilgimi çeken Müzikal Tiyatro solistlerinin muhteşem, benzersiz sesleri var: Maykop'tan özel olarak gelen Radik Kardanov, Azamat Evazov, Rustam Abaev, Ruslan Dzybov. Balerin Kamilla Kushkhova ile koreografik numara.

Kuratsa Kashirgova, Indris Kazharov, Vladimir Baragunov'un en güzel Kafeleri ve Nart destanından bestelerin yer aldığı canlı bir akustik bloktu. Müzik geleneklerimize bir tür saygı duruşu ve Bjamiy grubunun bir anısı gibi. Ve elbette, modern düzenlemelere sahip, doğru yaklaşıldığında daha az şık olmayan bir pop blok.

- Ali, şimdi sakinleşebilirdin. Ama geçen yıl yeniden eğitim aldınız ve bir halk çalgıları orkestrasının şefi oldunuz.

– Evet, bu gestalttı kapattım ( gülüyor ). Şimdi şefliğe yöneliyorum çünkü söyleyecek bir şeyim olduğunu hissediyorum, çünkü orkestra düşünce ve duyguları aktarmada en güçlü evrensel enstrümandır.

Açıkçası benim acım bir orkestranın ya da en azından geniş bir Adığe Çerkes halk çalgıları topluluğunun olmayışıdır. Başlangıçta bir şarkı ve dans tiyatrosu olan Bjamiy'nin patlama yaşadığı bir dönemde büyüdüm. Ve cumhuriyette böyle bir müzik grubunun ortaya çıkmasını gerçekten çok isterim. Osetya, Adığe, Karaçay-Çerkes ve Kalmıkya'da büyük topluluklar var. Çok uluslu Dağıstan'da her milletin kendi müzik enstrümantal grubu var. Geçenlerde Pyatigorsk'taki bir yarışmada jürideydim. Diğer enstrümanları saymazsak, Vladikavkaz'dan 17 çocuğun aynı anda appapşıne çaldığını hayal edin. Bizde durumun böyle olmaması utanç verici. Sonuçta, her şeyin orada olduğu anlaşılıyor - gelenek, müzik malzemesi, yetenekli sanatçılar. Bunu yapmak için gereken gücü ve arzuyu hissediyorum; fazlasıyla yetkinliğim ve tutkum var. Ancak burada bilgi ve ateşli arzu tek başına yeterli değil.

Alena Myakinina

Fotoğraf: “Zaur Jemukho”

Kaynak: Gazete Nalçik