Değerli Edebiyatçımız Hakuaşe Andrey Yaşama Veda Etti

Çerkes edebiyatının önemli İsimlerinden Hakuaşe Andrey, bugün, 93 yaşında yaşama veda etti.

Yazarın eserleri:

1.Ali Şocentsuku'nun sanatı,1988

2.İlk adığe yazarları,1974

3.Adığe aydınları ,1978

4.Varoluşun kaynağı,1984

5.Adığe şiir tekniği,1998

6.Adığe edebiyatı ve tarihi üzerine düşünceler,2009

Ayrıca orta öğrenim kurumları için ders kitapları yazmış, yüksek öğrenim ders programları hazırlamış, gazete ve dergilerde makaleleri yayınlanmıştır.

Hakuaşe Andrey'in 2020 yılının Mart ayında paylaşmış olduğum aşağıdaki makalesini bu vesile ile yeniden paylaşıyor, kendisine tanrıdan rahmet diliyorum

"Çerkes Aydınlanmasının Öncüleri"

(Hakuaşe Andrey'in kitabından alıntıdır.)

19. ve 20. Yüzyıllarda çok sayıda Çerkes halk önderi cehaleti yenmek, halklarına eğitimin aydınlık yolunu göstermek için canla başla çalışmışlarsa da amaçlarına ulaşamamışlardır. Bu fedakar insanların adları ulusun tarihindeki yerini almıştır. Onların saçtıkları bereketli tohumlardan sonraki yıllarda Çerkes biliminin gelişim ve başarı öyküleri yeşermiştir.

Çerkes bilimi önceleri bir yükselip bir alçalarak zikzaklı bir yol izlemişse de 20 nci yüzyılın ilk çeyreğinde doğru yolunu bulmuş, kısa zamanda gözle görülür başarılar elde etmiştir. 

Bugün birçok kişi sovyet sistemini yeriyorsa da küçük halklarda bilim ve eğitimin başlaması devrimle birlikte olmuş, onların dilleri, eğitimleri, edebiyat ve kültürleri gelişme yoluna girmiştir. 

Yeni düzen halkın eğitimini devletin işi olarak kabul etmiş, küçük halkların gelişimini kendine görev edinmiştir. O yıllarda bunu gerçekleştirmek kolay olmamış, az veya çok bir eğitimi olan halkın her ferdinden istifade edilmiştir. Binlerce Rus öğretmen bu çalışmalarda aktif yer almıştır.

Ulusun eğitimi için önce yazı dilinin oluşturulması, okulların açılması, kitapların hazırlanması gerekli olmuştur. Bu amaçları gerçekleştirmek için ilk yola çıkan bilim insanları birkaç alfabe yapmak zorunda kalmışlardır. 

Çerkes okullarında önce Arap alfabesi ile eğitime başlanmış, sonra latin alfabesine, daha sonra da bugünkü slav alfabesine geçilmiştir. Bu alfabe değişimlerinin halkın eğitimine zarar verdiğine şüphe yoktur. Bununla birlikte eğitimin değerini yürekten anlamış insanlarımız bu zorlukların üstesinden gelip okur yazar olmayı başarmışlardır.

30'lu yılların ortalarında Kaberdey Balkar'a Lenin nişanı verilmesinin nedeni eğitim alanında gösterilen başarıdır.

20 nci yüzyıl başlarında Kaberdey Balkar'da halk eğitiminin geliştirilmesi için yapılan çalışmalar, ilk Çerkes aydınlarının daha önceden başlattıkları çalışmaların devamı niteliğindedir. 

Onların görevi ilk Çerkes aydınlarının görevinin aynıdır. Sovyet döneminde onların kısa zamanda başarıya ulaşmalarının nedeni devletten görmüş oldukları destekten dolayıdır. 

Bununla birlikte, yoluna girmeye başlayan halk eğitimi çalışmalarını yine aynı devlet kendi eliyle baltalamış, uydurma sebeplerle ilk eğitimci, yazar ve şair kadrolarını katletmiştir. 

Bu katliama uğrayanların çoğu devrim mücadelesi vermiş kişilerdir. Daha önceleri başka ülkelerde olan devrimlerin kendi evlatlarını yeme kuralından Ekim Devrimi de kendini kurtaramamıştır.

Bugünkü nesillerin ilk aydınların yürüttükleri cansiperane mücadelelerden maalesef haberleri yoktur. 

Bu zorlu görevlerde bulunanların isimleri şunlardır:

Tambiy Pago, Huran Batiy, Tsağo Nuri, Şeretluko Talusten, Kambiy Hamşık, Borekoy Tute, Şecıhaşe Pşıkan, Blay Karaşey, Blay Vujuko, Dım Adem, Yelberd Hasan, Çışeko Pşımaho, Şocentsıku Aliy, Pşınako Abdul, Pşıneko Meçrail, Afavune Muhamed, Kajey Sosruko, Makside Zalimhan, Nalo Jansehu, Şak Talusten, Sırıhu Hagutse, Bitok Muhamedmirze.

Bunların arasından ancak üç dördü katliamdan canını kurtarabilmiştir.

İlk aydınlarımız canlarını halkları için feda etmişlerdir. Bu nedenle onların adlarını kalbimizde yaşatmamız, zaman zamanda çalışmalarından söz etmemiz gerekmektedir. Onlara vereceğimiz değer ve duyacağımız saygı, bize de gelecekte gösterilecek değer ve saygı için ölçü olacaktır.

Çetao İbrahim / Adıgey - Maykop

Allah rahmet eylesin ruhu şad olsun.

Тхьэм и хьэдрыхэр нэху ищ1

Çerkesya Hareketi Haber Merkezi