'Eve Giden Uzun Yol': Suriye Çerkeslerinin Vatana Dönüşü

"EVE GİDEN UZUN YOL": SURİYE ÇERKESLERİ NASIL RUSYA'YA DÖNMEYE ÇALIŞIYORLAR

İnsan hakları aktivistleri, Rus sivil toplum kuruluşlarının Suriye'deki silahlı çatışmayla ilgili bir raporunu sundu. Raporun bölümlerinden biri de Çerkes mültecilere ayrıldı. Suriye Çerkeslerinin Rusya'daki tarihi vatanlarına dönüşlerinin zorluklarının yanı sıra adaptasyon ve organizasyon sorunlarını anlatıyor.

Suriyeli mülteciler sadece Orta Rusya'nın büyük şehirlerine değil, aynı zamanda Kuzey Kafkasya'nın bazı cumhuriyetlerine de geri dönüyor. Bunlar, esas olarak ataları 1864'te Rus-Kafkas Savaşı'nın bitmesinden sonra Rus İmparatorluğu'ndan ayrılmaya zorlananlar.

Suriye'de savaşın patlak vermesinden sonra, Çerkeslerin vatanlarına geri dönmeleri sorunu, SSCB'nin dağılmasının ardından Çerkes aktivistlerin Rus devletinden Çerkeslere karşı geçmişte işlenen suçları tanımasını ve Çerkesleri geri dönüş programına dahil etmesini talep etmeleri kadar acil hale geldi.

Memorial İnsan Hakları Merkezi'nin raporu, "Bu, artık sadece tarihsel bir adalet sorunu değil, her şeyden önce insani bir sorun - bombalardan ve şiddetten kaçan insanları korumak" diyor. (Not, Rus yetkililer Memorial'i yabancı ajan STK'lar listesine aldı).

Suriye'de düşmanlıkların başlamasından bu yana, Çerkes diasporası, soydaşlarının Suriye'den tahliyesi ve tarihi vatanlarına getirilmesi talebiyle defalarca kere Rus liderliğine başvurdu. Bu başvurularda Rusya Anayasası'na ve "Rusya Federasyonu'nun yurtdışındaki soydaşlarla ilgili devlet politikasına ilişkin" 99 Sayılı Federal Yasaya atıfta bulundular. Ancak raporun yazarları, devletin bu konudaki pozisyonunun henüz netleşmediğini belirtiyorlar.

Aslında yerel düzeyde, Çerkeslerin yaşadığı bazı Cumhuriyetlerde, yurtdışında yaşayan soydaşların gönüllü olarak yeniden tarihi vatanlarına yerleştirilmesine yardımcı olacak devlet programları vardır. Ancak bu programlar pek umut vermiyorlar, her cumhuriyet, sadece birkaç düzine vatandaşı kabul edebiliyor, bunların da hepsi Çerkes değil.

Rapor ayrıca, bu geri dönüşlerini maliyetlerinin oldukça yüksek olduğuna dikkat çekiyor. Davetler, Rus vizeleri, pasaportlar, seyahat... çok masraflı. Yerel insan hakları ve insani yardım kuruluşları ile duyarlı insanlar mültecilere yardım ediyor.

Ancak, başka zorluklar da var: kapsamlı uyum programlarının eksikliği, Rusya vatandaşlığını alamama ve çok daha fazlası. Ve bunlar ancak federal destekle çözülebilirler.

Kabardey-Balkar İnsan Hakları Merkezi başkanı Valery Hatajukov, Kavkaz Really'e verdiği röportajda, Rus yetkililerin yurtdışındaki Çerkes diasporasını yurttaş olarak tanımadıklarını söyledi.

"Bu durum, Rusya Federasyonu Anayasası'yla da Cumhuriyetlerin anayasalarıyla da Federal yasalarla da büyük ölçüde çelişiyor. Suriye'de insani bir felaket var, yüzlerce yurttaşımızın öldüğü bir savaş var. Rusya, geri dönmeleri için herhangi bir imkan sunmayı reddediyor ve bu cehennemden bir şekilde kaçıp tarihi vatanlarına dönecek kadar şanslı olan birkaçına bile basitleştirilmiş oturma izni, mülteci statüsü veya vatandaşlık vermiyor." diyor, Hatajukov.

Hatajukov, "geri dönen Çerkeslerden geçim kaynağı ve bazen de belgesi olmayanların çoğunun üçüncü ülkelere 'sıkıştırıldıklarını' söylüyor. "Türkiye, Almanya ve diğer ülkeler bunları sorunsuz kabul ediyor. Üstelik Türkiye'de vatandaşlıkla ilgili sorunlar da kolaylıkla çözülüyor" diyor ve "Bu arada Rusya'nın bu tür sorunları nasıl çözdüğüne dair canlı bir örnek var. Lugansk ve Donetsk sakinlerinden bahsediyorum. Bunlar Suriyeli Çerkeslerle aynı durumda olmalarına rağmen, basitleştirilmiş bir şekilde Rus vatandaşlığı alıyorlar ve devlet, sosyal sorunların çözülmesinde, istihdam, barınma vb. konularda onlara yardım ediyor" diye ekliyor.

Geri dönüşçülere yardım eden Kabardey-Balkar kamu örgütü "Perit Xase"nin avukatı İnal Koshegu ( Инала Кошегу )'ya göre, şu anda KBR topraklarında toplam olarak, 1.100'ü Suriye'den olmak üzere yaklaşık 1.500 geri dönüşçü var. Ve Suriyeli Çerkeslerin çoğu kendi özel imkanlarıyla Rusya Federasyonu'na geldiler, "Perit Xase" onlara davetiye ve vize almada yardımcı oldu.

Koshegu, "Geri dönenler yeni gerçeklere adapte oldular, birçok aileye barınma, iş ve eğitim imkanı sağlandı" diyor ve "Yerel yetkililer ücretsiz tıbbi muayene, geçici ve süresiz oturma izni alınması işlerini hallettiler ve bazı işadamları 'Perit Xase'nin aracılığı ile Suriyeli Çerkeslerin çoğunun konut satın almalarını organize ettiler. Kamu kuruluşları ve tek tek insanlar geri dönenlere insani yardım sağlamaya devam ediyorlar." diye devam ediyor.

Koshegu, "günümüzde göçmenlik belgelerini alabilmek için Rus dil bilgisi sınavını geçmek gerekiyor ve bu bazı zorluklara neden oluyor - yaşlıların yeni bir dil öğrenmesi gençlere göre daha zor" diyor.

"Geri dönenlerin Cumhuriyetin devlet dillerinden birini bilmelerinin yeterli olması talebiyle sürekli olarak Federal makamlara başvuruyoruz, ancak şu ana kadar itirazlarımız cevapsız kaldı. Yabancı vatandaşların bir adrese kaydıyla ilgili de zorluklar var. Çeşitli devlet organlarına bu konuda da defalarca kere itirazda bulunduk; ama şimdiye kadar hiçbir işe yaramadı." diyor avukat.

Koshegu'ya göre, "yurttaşlar yasası", Adığey ve KBR'de yakın zamanda kabul edilen programlar tarafından da teyit edildiği gibi, tüm Çerkesler için geçerli olmalı. Vatanına geri dönenler yurttaşlara, gelecekte ikamet edecekleri yerlere taşınma ve diğer masrafların karşılanması, geliri yoksa aylık ödenek; eğitime sağlık hizmetlerine ücretsiz erişim, iş bulmada yardım gibi olanaklar sunuluyor, ancak ona göre bunlar yeterli değil.

"Ne yazık ki, Adığey ve KBR'de bu tür sertifikaları alan yurttaşlar yeterli yardım almıyorlar. Bu Cumhueiyetlerde sunulan imkanlar, Rusya'nın diğer kurucu birimlerindeki Federal programlar kapsamında yurttaşlara sağlanandan daha az" diyor Koshegu.

Çeşitli tahminlere göre Suriye'de toplam 90-120 bin Çerkes yaşıyor. İnsan hakları aktivistlerine göre, Suriye'deki iç savaşın başlamasının ardından, Rusya'nın Kuzey Kafkasya Cumhuriyetlerine yaklaşık 3.000 Suriyeli mülteci girdi. Bunların 300'den fazlası başka ülkelere gitmek zorunda kaldı. Şimdi Rusya'nın Kafkas bölgelerinde Suriye'den 2.000-2.500 mülteci var. Bunları çoğu Çerkes, birkaç yüzü Arap.

Kaynak: Кавказ.Реалии

Çerkesya Hareketi Haber Merkezi