Geçmiş Dönemlerin Tanığı “Çıg Dahe”

Geçmişin tanığı olarak “Peygamberin Ağacı”, “Tanrı’nın Altında Duran”, “Canlı Anıt” ve “Güzel Ağaç” diye adlandırılan bir tulpan ağacı (lale ağacı) Karadeniz kıyısındaki Şehape köyünde bulunuyor, Soçili Şapsığlar ona “Güzel Ağaç” (Çıg Dahe) diyorlar.

Rusya’da yetişen ve “Liriodendron” (manolya) türü ağaçların en irisi olan bu ağaca yerli halk saygı gösterir. Eskiden bu ağacın altında toplantılar düzenlenir, dini törenler, dualar yapılır ve geçmişin  anıları dile getirilirdi.

Burası, bu son yıllarda Soçi’ye gelen turistlerin en sık uğradığı bir yer oldu. Yaz mevsiminde hemen her gün bin dolayında turist bu ilginç ağacı görmeye geliyor, yerli ve yabancı turist kafilelerini görmek olanaklı. Her yıl bu yerde çok sayıda etkinlik de düzenleniyor.

“Çıg dahe” gerçekten ilginç ve görkemli bir ağaç, benzeri yok, sadece sıradan kişilerin değil, uzmanların da ilgisini çekiyor. Onun kocaman dalları altında zamanın nasıl geçtiğinin farkına varılmıyor, insanın içi ferahlıyor, dünyayı temiz, nefes kesici güzellikte görüyor ve insanın içinde doğaya karşı sevgi duyguları yeşeriyor. 

Ancak, işin uzmanlarının dediklerine göre, bu ilginç ağacın durumu kaygı verici bir noktaya ulaştı. Çok uzun bir geçmişi ve yaşı var, ağaçları incelemek için 2013 yılında kurulan “Sağlıklı Orman” (Здоровый лес) örgütü merkezinin uzmanlarına göre, “Çıg dahe” 251 yaşında, doğa olaylarından hayli zarar görmüş. En çok da geçtiğimiz 20. yüzyılda üç kez yıldırım  darbesi yedi.

1939’da ağacın tepesi yok oldu. Yaşlıların anlattıklarına göre ağacın tepesi tutuşup yandı. 1948’de ağaca daha şiddetli bir yıldırım düştü ve gövdesi ikiye ayrıldı. O dönemde durumun pek önemsenmediği, yaşlılar tarafından anlatılıyor. Altı yıl sonra üçüncü bir darbe daha yedi, uzmanlar “ağacı bakıma aldılar”, ağacın uğradığı önceki darbeleri de belirlediler. 

1974’te Küçük Kişmay (Şehekey  ṡıku) köyü orman bakım memurları, ikiye yarılan ağacın gövdesini kalın iplerle birbirine bağladılar. 1990’da ipin yerini demir halkalar aldı. Uzman incelemesi sonucu, ağacın içinin kuruduğu (çürüdüğü) anlaşıldı ve büyük bir üzüntü yaşandı. Ağacın içinden fışkırmaya yüz tutan ve yıldırımdan “yanmış” dalları temizlediler ve diğer “yaralı yerlerini” tedavi ettiler. 

O dönem orman bakım idaresi müdürü olan Kobl Marıyet, “Ağaç gövdesinin içinden birkaç yüz kg çürüyük çıkardık, diye anlatıyor. Çürüyük, posa çok olduğu için kamyona yükleyip uzaklara atmıştık. Yaralı yerleri “diktik”, belli olmaması için de boyamıştık. Boşalmış gövde içini de uzman tavsiyesine göre talaş ve katran karışımı bir malzemeyle doldurmuştuk. Bu sayede ağaç çökmekten kurtulmuş oldu.”

Bu elli yıl içinde ağaç “gökten inme” bir darbeyle karşılaşmadı, ancak gövde kendi içinden çürüyor ve dağılıyor. Bunu anlamak için uzman olmaya gerek yok. Devlet 40 yıldan beri ağaca koruma uyguluyor, yine de aldırmadan ağaca yaklaşan ve resim çektirenler oluyor. Ağaç bu gibi şeylerden zarar görüyor. Ağacın altı çiğneniyor, toprak sertleşiyor, yüzeye çıkan kökler de aşındırılıyor ve zedeleniyor. Uzmanlar ağacın gözetim altına alınması, bekçi görevlendirilmesi gerektiğini söylüyorlar, aksi takdirde ağaç elden gidecek.

2017’de Soçi Ekoloji Kurumu ile Çıg Dahe ekspertizini yapan Merkez, bu Manolya ağacının dallarını budadılar, sağlam dalları polipropilenden üretilmiş (sentetik) iplerle yukarıya, tepeye bağladılar. Kullanılan malzemeler ağacın gelişmesini engellemeyecek özellikteydi, bu da ağacın görünümünü korumaya yarıyor. Bunun dışında uzmanlar, ağaç gövdesinin içini görmeyi ve kötü durumlara karşı önlem almayı sağlayan donanım da kurdular, ağacın dayanıklılığını öğrenme olanağını elde etmiş oldular.

Bu yakınlarda köylüler, Baste Aydemir öncülüğünde Tulpan ağacına “tıbbi müdahalede” bulundular. Ağaç hizmetleri eğitimi veren Moskova’daki okullar ile ağaç ekspertizi yapan Merkezin uzmanları, ağacın tacına el attılar, şiddetli rüzgardan korunması için ağacın tepesini kestiler. Uzmanlar, bu yapılanın ağacın ayakta kalmasını sağlayacağını ve ömrünü uzatacağını söylediler.

“Moskova’dan gelen uzmanlar ağacı iyice incelediler ve neler yapılabileceğini belirlediler, dedi Baste Aydemir. Gerekli kaynağa sadece Soçililer değil, başka yerlerde yaşayan doğaseverler de katkılarda bulundular. Soçi elektrik şebekesi bize parasız vinç tahsis etti. Bunun dışında Karadeniz kıyısı Şapsığlarının Adıge Xase örgütü başkanı Çaçuh Mecid, Kişmay bucak örgütü (bucak meclisi) başkanı Łıfe Halid, Krasnodar Kray konut koruma meclisi Soçi bölümü müdürü Aleksey Dvornitsk, “EkoBio Teknoloji StopKimya” projesi müdürü Aleksandr Zyuzin ve Büyük Kişmay (Şehekeyışho) köyünden Ruslan Berdiyev de konuyla ilgilendiler. Hepsine teşekkür ediyoruz!”

Ayrıca “Deniz Kıyısındaki Kale” (Замок у моря) adlı konuk evinin (otel)  sahiplerine de memnuniyetimizi iletiriz. Bu kişiler Tulpan ağacının bulunduğu alanı düzenleme ve genişletme konusuyla ciddi biçimde ilgileniyorlar. Ağaç hizmeti eğitimi veren ve uzun yıllardan beri bizimle birlikte çalışan “Sağlıklı Orman” (Здоровый лес) Okulu Müdürü Sergey Palçikov’a da teşekkürlerimizi sunuyoruz.

Daha başka, ağacı koruma konusunda Robert Kvaçadze (“Gradrielt” firması), Andrey Gusev ve Mihail Vinyukov’a (“Mihail ile Seyahat” firmamıza), Şıbzıhu Olga (Eğlence sektörünü geliştirme merkezi “Yeni Ufuklar” firması), Kişmay Bucak yönetimi başkanı Şıj Murat’a (Шъыжъ Мурат), Moskova’dan gelen avukat Abreg İland’a da teşekkür ediyoruz. Rusya Federasyonu Federasyon Konseyi üyesi ve iş insanı Kanıko Arsen de ağaç için büyük para yardımında bulundu.

NIBE Anzor.

Adıge mak, 05 Eylül 2022

Çeviri: Hapi Cevdet Yıldız

Çerkesya Hareketi Haber Merkezi