'Kahraman' Anıtlarının sakladığı şey...

Dr. MADİNA HAKUASHEVA / Filolog

Kaynak: ÇERKES FED

Pyatigorsk’un merkezinde, ana caddeye ismini veren General A.P. Yermolov’un bir anıtı vardı. Ancak bu yeterli görülmedi ve generalin hayranları bunları Kuzey Kafkasya’nın diğer şehirlerine de yaymaya karar verdiler. Bu nedenle, 3 Ekim 2018’de Mineralnye Vody’de, şehrin kuruluşunun 130. yıldönümü onuruna General Yermolov’un bir anıtı daha açıldı.

General, Kuzey Kafkasya halkları arasında, özellikle de Çeçenler ve Doğu Çerkesleri / Kabardeyler arasında yaptığı sistematik imhalar ile ünlüdür. Bu nedenle çocuklar hala adından korkmaktadır. Bu bağlamda, Yermolov’a yapılan anıtın Pyatigorsk’ta, -Kabardeyliler’in eski başkenti “Pyatigorsk Cherkas”da – yapılması ve aynı zamanda Çeçen başkentine (Grozni kenti) de dikilmesi tesadüf değildir. Grozni’deki söz konusu Ermolov anıtının, yöneticiler bu girişimlerinden vazgeçinceye kadar düzenli olarak kirletildiğine dair üzücü kaderi bilinmektedir.

Mineralnye Vody’de Ermolov’a anıt açma girişimi (diğer kahraman anıtları için başka yerlerde olduğu gibi) Kuzey Kafkasya ulusal cumhuriyetlerinin resmi temsilcileri ile birlikte koordine edilmemiştir. Hiçbiri de açılışa ve merasime davet edilmediler. Minvody’de yapılan Ermolov’un bir sonraki anıtının açılışı, şaşırtıcı olmayan bir şekilde, Kuzey Kafkasya halklarının temsilcileri tarafından sonradan öğreniliyordu.

Örneğin, Kafkasya’da aynı General Ermolov’un Sekreteri olarak çalışan ünlü «Горе от ума» eserinin yazarı, oyun yazarı, besteci, parlak bir diplomat olan A. S. Griboyedov’a bir anıt inşa etme fikrinin ortaya çıkmaması gariptir.

Bildiğimiz kadarıyla, Kafkasya’yı çok iyi tanıyan ve seven, görkemli doğası ve halklarının eşsiz Kafkas ruhu hakkında edebi şaheserler oluşturmuş Lev Tolstoy için yapılan bir anıt yoktur. Neden krasnodar ve Stavropol bölgelerinin resmi temsilcileri, A.S. Puşkin’in, M.Yu. Lermontov’un parlak eserlerini hatırlamıyorlar da Kafkasya tarihindeki ölüm ve katliamları, zulüm ve şiddeti öne çıkarıyorlar?

Bu Rus generalin onuruna bir anıt dikmek, Napolyon’un 1812’de saldırısı anısına Moskova’nın merkezine bir anıt dikmekle aynıdır. Ancak General Ermolov, “büyük” başarılarıyla şimdiki sahiplerinin saygısını kazanan tek kişi değil. Armavir’de, kurucusu General Zass için bir anıt var. Muhtemelen çok az kişi generalin garip hobisini biliyor: Çerkeslerin kafalarını toplamak ve araştırma için Avrupa’ya göndermek veya sırıklara takmak.

Anavatan ve dünya tarihindeki en acımasız, en kanlı savaşlardan birinin savaş suçluları, modern ustaların tarihi belleğinde en popüler olanlar.

Etkilenen halkların torunları eğer, sayısı meçhul ölen atalarının anısını tamamen sessiz şekilde korurlarsa; sömürgecilerin torunları büyük dedelerinin eylemleri ile gurur duymaz; 150 yıl sonra, Çarlık Rusya’nın savaş suçlarını metodik ve açık bir şekilde ortaya çıkartırlar.

Son zamanlarda Soçi’de Kafkas trajedisinin ana sorumluluğunu taşıyan İkinci Aleksander anıtı açıldı.

Krasnodar şehirlerinden Belorechensk’te Çerkes soykırımının ana mimarlarından General N.I. Evdokimov’a bir anıt dikilmesi planlandı. Ancak geniş kamuoyu tepkisi bu girişimi engelledi veya erteletti.

“Krasnodar Bölgesi’nde,“ yamyam general ”Zass’ın adını taşıyan birkaç nesne var.

Stavropol Bölgesi’nde General Yermolov’un iki anıtı dikildi, şimdi de Evdokimov dikilecek.

“Görünen o ki birisi Çerkes halkının son yüzyılların trajedisini unutmaması için her türlü çabayı gösteriyor” diyor halk figürü İbrahim Yaganov Kavkaz Realy ile yaptığı röportajda.

Bir başka halk temsilcisi Alik Shashev, Çerkes ve diğer halklara karşı anıt yerleştirilmesinin baştan beri neredeyse hiç kesilmediğine inanıyor ve “İmparatorluk günlerinde bu anlaşılabilir. Kazanan, yer adlarını, hidronimleri değiştirir; yerli halkın “cesur” katilleri için anıtlar kurar ve fatihlere özdeş bir insan elde edene kadar genç neslin bilincini dönüştürür. Bence İmparatorluğun restorasyon süreci hala devam ediyor” diyor.

Adıgey’den, Batı Adıge liderlerinden Adam Bogus, yetkililerin bu yaklaşımının devletin Kafkas savaşı sırasında yerli halklara yönelik kullandığı zalim uygulamaları hafızalarda yeniden canlandırdığını belirtiyor. Bogus, “Bence bir kama yapay olarak Rusya halkları arasına sokuluyor. Kafkas halklarının genetik hafızasında kısmen unutulan Kafkasya Savaşı’nın dramatik olayları tekrar canlandırılıyor. Politikacılar, fetihçiler, emperyal otoriteler tarafından kullanılan değerler, modern insanların zihnine sokuluyor. Bölünmüşlük, karşılıklı bir kızgınlık ve nefret var. Bu çok mayınlı bir alan” diyor.

Güvenilir kamu figürü Kabardey-Balkar İnsan Hakları Merkezi Başkanı Valery Hatajuko, Evdokimov’a bir anıt dikme fikrini «Rusya’da yaşayan halkların ayrımcılığının devamı» olarak nitelendiriyor.

Halkların yıkımına katkıda bulunan bir başka lider, Sivastopol’da anıtı dikilen Amiral Lazarev’dir. İsmi şimdi Soçi’nin en büyük bölgelerinden birine verilmiş olup Lazarevsky adını taşıyor.

Bu bölgede, Krasnaya Polyana’da, Çerkes sub-etnosu Ubıhların temsilcileri tamamen yok edildi. Bu trajik dönem B. Şinkuba tarafından “Ayrılanların Sonuncusu” adlı ünlü romanda anlatıldı.

Diaspora da dahil olmak üzere tüm Çerkes halkının talep ve öfkesine rağmen 2014 Kış Olimpiyatlarının bu topraklarda gerçekleştiğini herkes iyi biliyor.

Yıkılmaz imparatorluk bilincinin görünür uygulaması sadece sömürge savaşının generallerinin anıtları değil; aynı zamanda -daha az etkili olsa da- toponimlerdir. Örneğin Golovinka, Kuzey Kafkasya halklarının yasallaştırılmış katliamlarına önderlik eden ve aynı zamanda Batı Çerkeslerinin kemikleri üzerinde Novorossiysk şehrini kuran General Golovin’in adını taşıyor.

Arkhipo-Osipovka adını, “hataları” anavatanlarını savunmak amacıyla kurtuluş mücadelesi vermek olan yaklaşık 2 bin Çerkes’i barut deposunu havaya uçurarak imha eden Osip Arkhipov’dan alıyor.

Bugün, tartışmasız bir netlikte Çerkeslerin ve diğer Kuzey Kafkasya halklarının katliamı ve zorla sınır dışı edilmesinden sorumlu kilit insanlar için anıtlar inşa ediliyor. Kolektif bilinçlerde, bu karakterler her zaman Holokost’un ana ideologlarından ve liderlerinden biri olan Heinrich Himmler gibi bir dünya katilinin arketipiyle ilişkilendirilecektir. Tarihi anavatanlarında Çerkes halkının katillerine anıt dikmek, Kudüs ve Tel Aviv’deki Üçüncü Reich generallerine anıt dikmekle aynıdır.

Yüz yıl savaşının bir sonucu olarak, halkın % 5’i Çerkeslerin tarihi anavatanında kaldı, hayatta kalan az sayıda kişi de Türkiye’ye sürüldü. Bu eşi görülmemiş katliamın dehşetini anlatan, Rus halkı da dahil olmak üzere çok sayıda görgü tanığının ifadeleri korunmuştur. Halkın trajedisi Çerkes folklorunda geniş çapta somutlaştı; çok sayıda tanığın dokunaklı trajik ağıtlarla somutlaştı. Bir zamanlar eşsiz bir antik kültüre sahip Kafkasya’nın en büyük halkının mucizevi bir şekilde hayatta kalan torunları şimdi tüm dünyaya dağılmış durumda.

Kafkasya’nın kanlı bir şekilde “bastırılması”nın tarihi geniş Rus kamuoyundan saklandığından, az sayıda insan şimdi ahlaki bir suçun işlendiğini fark ediyor ve eski topraklarında Kafkas halklarının katilleri için düzenli olarak anıtlar dikiliyor.

Anıtların kurucuları, Kuzey Kafkasya’nın tüm halklarını ve yanlarında yaşayan Rusya vatandaşlarını tamamen “unutuyorlar” ama Dağıstanlı, Çeçen, İnguş, Nogay ve hala yaşayan modern Çerkesler’in ulusal kostümlerini unutmuyorlar. Bu yerli halkların mezar kazıcılarına yeni anıtlar açmak faşistlik, tarihin en çirkin acımasızlığı ve yeninin tam olarak farkında olmamak demektir.

Tüm bu iğrenç gerçekler, insanlığa karşı işlenmiş suçlar, vahşi barbarlık, gerçek bir pişmanlığın olmaması, Rusya tarihindeki en utanç verici kanlı savaşlardan birinin nesnel bir değerlendirmesinin yapılmamış olması bunun dünya medeniyeti tarafından tamamen cezasız bırakılmasının bir sonucudur.

Bu, kolektif insani başarısızlığın, resmi temsilcilerin ahlaki bozulmalarının doğrudan bir sonucudur: Yönetim, hükümet, tarih yazıcıları, Rus Ortodoks Kilisesi ve modern Rusya’nın birçok başka alanını kapsar.

Bu, tahrif edilmiş durum, kitle bilincinin daha fazla manipülasyonunu sürdürmeye zemin hazırlıyor. Bu, Kafkasya’nın gerçek tarihi ile ilgili insan yapımı cehaletin bir sonucudur. Ancak cehalet, sorumluluğu ortadan kaldırmaz. Rus tarihinde önemli bir tarihsel olayın – Rus-Kafkas savaşı – büyük bir çarpıtması sadece Kuzey Kafkasya ve genel Rus tarihini itibarsızlaştırmaz. Kafkasya’nın gerçek tarihinin Rusya Federasyonu dışında ve Rusya Federasyonu içindeki uzmanları daralttığı göz önüne alındığında, yaygın popüler versiyonunun sefil durumundan sorumlu resmi temsilciler, kendilerini belirsiz ve hatta saçma bir konuma sokmuş oluyorlar.

Ama daha da önemlisi, bu eğilim ve çarlık Rusya’nın saldırgan-emperyal politikaları ile Rus-Kafkas savaşını reddetmenin doruk noktası olarak tutulan bu modern yol, bizi modern bir yeni sömürgecilik gündeminin varlığına ikna ediyor. Bildiğiniz gibi, geçmişin “öğrenilmemiş” dersleri geleceğin benzer suçlarına zemin hazırlar.

KBC, KÇC, Adigey’in bilim, kültür alanındaki halka açık figürleri, Çerkes diasporasının temsilcileri, Dağıstan, Çeçenistan, İnguşetya halklarının temsilcileri, Kuzey Kafkasya halklarının trajik tarihi, onur ve haysiyetlerine yapılan hakaretler, Kuzey Kafkasya Cumhuriyetlerinin ulusal hisleriyle açıkça yapılan alay hakkında öfkelerini ifade ediyorlar. Stavropol ve Krasnodar topraklarında açıkça işlenen ve cezasızlıkla gittikçe gelişen modern barbarlığa karşıyız.

Bakanlıkta Yermolov anıtının açılmasına katılan inisiyatif grubunun tüm temsilcilerinin ahlaksız eylemlerden ve şu anda bu bölgede yaşayan Kuzey Kafkasya vatandaşlarının tarihsel anısına yönelik ihmalden sorumlu tutulmalarını talep ediyoruz.

Bu, ulusal cumhuriyetlerdeki genel kamuoyunun tek talebi değildir. Cumhuriyet arşivleri, vatandaşların utanç verici olayları durdurma, utanç verici anıtları yıkılması için sayısız müracaatları ile doludur. Ancak bugüne kadar bu kitlesel ifadeler, Kuzey Kafkasya’nın sakinleri yasal haklara sahip gerçek vatandaşlar, yaşayan bireyler değil de var olmayan hayaletler gibi görüldüler.

En kısa zamanda Yermolov, Zass ve 100 yıllık savaşın diğer mimarları ve liderlerinin anıtlarının sökülmesini talep ediyoruz. Generallerin ve sömürge savaşının aktif katılımcılarının adını taşıyan yer adlarının değiştirilmesini istiyoruz.

Kuzey Kafkasya halklarının celladı generallere adanmış anıtların açılmasını, toplumun durumunu istikrarsızlaştıran, Rusya Federasyonu’nun bütünlüğünü ihlal eden ve yıkılmasını amaçlayan açık bir provokasyon olarak değerlendiriyoruz.