Kochesoko Martin: “Vatana Dönüşü Tetikleyecek En Temel Faktör, Çerkesler'in Geri Dönüş Arzusudur”

1 Ağustos Çerkesya’ya dönüş günü üzerine Nalçik’te faaliyet gösteren Habze Derneği başkanı Kochesoko Martin ile yaptığımız sohbet:

Çerkesya Gençliği: Martin, bir 'Vatana Dönüş Günü' var. Ama göstermelik bir iki açıklama dışında, hiç bir etkinlik yok. Sen ne düşünüyorsun: Gerçekten bir 'Vatana Dönüş Günü' var mı? Veya 'Vatana Dönüş' çalışması var mı

Kochesoko Martin: Böyle bir günün var olması iyi. Benim düşünceme göre, eğer böyle bir gün olmasaydı, o zaman böyle bir gün bulmamız gerekirdi. 

1 Ağustos 1998'de, Rusya Federasyonu Hükümeti ve Adığey hükümetinin desteğiyle, Kosova'dan yaklaşık 200 Çerkes, iç savaşın gerçekleştiği Yugoslavya'dan Adığey'e döndü. Bu ilk ve tek kitlesel ve organize geri dönüş olayı sonsuza dek Çerkes tarihine girdi. 

Bu, gerçekten halkımız için bir dönüm noktasıdır. 

Ancak halkımız için hayati önem taşıyan bu işin devamı gelmedi. O zamandan beri, sadece birkaç bin Çerkes vatana döndü. Ve hala bizim vatandaşlarımızın milyonlarcası dünyaya dağılmış durumda. Ve dilimizi, kültürümüzü, zihniyetimizi, kimliğimizi kaybediyoruz. 

Bizim, vatan topraklarında ve tek bir sosyo-kültürel alanda bir halk olarak varlığımızı devam ettirebileceğimiz ve gelişebileceğimiz açıktır. 

Ve açıkçası, halkımız için bu hayat öneme sahip soruna hala kapsamlı bir yaklaşım yoktur.

ÇG: Vatana dönüş konusunda hem vatanda hem de diasporadaki kurumlarımızın tutumunu nasıl değerlendiriyorsun?

K.M. : Vatandaki veya diasporadaki dernek veya kamu kuruluşlarından, halkımızın tüm sorunlarını çözmelerini ( veya çözmeleri gerektiğini ) bekliyoruz. 

Bu şekilde sonsuza kadar devam edebilir, ta ki biz halk olarak ortadan kayboluncaya kadar. 

Bence yok olmayız, dahası, halkımızın yeniden doğacağını ve diğer birçok halk için bir örnek olacağımızı düşünüyorum. 

Bir halk olarak varlığımızı devam ettirmemizi isteyenler çok. Her yıl daha büyük ve daha büyük olduğumuzu görüyorum. Birini beklemenin ve umut etmenin bir anlamı yok. 

Hepimiz farklıyız, ama aynı zamanda, tek bir arzu ile birleştik - bir halk olarak hayatta kalmak, bir halk olarak yaşamak ve gelişmek. 

Her birimiz kendi yolumuzda, mümkün olduğu kadar, bu ortak yeniden doğma arzumuza küçük bir çaba sarf ederek katkıda bulunursa, büyük sonuçlar elde edeceğimize inanıyorum.

ÇG: Çerkesler'in vatana dönüşlerine Rusya nasıl bakıyor? Buna izin verir mi?

K.M. : İstenirse, Rusya Federasyonu makamlarının en azından Çerkesler'in geri dönüşünü önemli ölçüde kolaylaştırabileceğini biliyoruz. Ama bu olmuyor. Ayrıca, bazen bir Çerkes'in vatana dönmesinin ve gerekli belgeleri elde etmesinin Rusya Federasyonu'nun diğer birçok yerli olmayan halkına göre daha zor olduğunu gözlemliyoruz.

ÇG: Rusya dünyanın her yerinde yaşayan 'Rus kökenlilere ve 'Rusça konuşanlara kayıtsız şartsız dönüş ve vatandaşlık hakkı veriyor, onları maddi olarak destekliyor. Ama Çerkeslerin böyle bir hakları yok. Çerkesler Rusya Federasyonu'nun vatandaşları değil mi? Onların neden bu hakları yok?

K.M. : Rusya Federasyonu Anayasasına göre Çerkesler, Ruslar gibi yerli halktır ve eşit haklara sahiptir. Çerkes diasporası da yurtdışındaki Rus diasporası gibi yurttaştır. Anayasaya göre Çerkesler de diğer halklar gibi tüm haklara sahiptir. Sorun, bu hakların ne kadar kullanıldığıdır. 

Aslında, Rusya'da federalizmin ilkeleri her yıl daha da zayıflıyor. Bence asıl soru bu gidişatı kabul edip etmeyeceğimiz ya da haklarımızın gerçekleşmesi için yasal çerçevede çaba gösterip gösteremeyeceğimiz.

ÇG: Vatanda yaşayan Çerkeslerin diasporadan vatana dönüş yapanlarla ilgili ilk izlenimleri nedir? Sanki eskisi gibi bir beklentileri veya umutları yok gibi. Yanlış mı düşünüyoruz? Peki bunun nedeni ne?

K.M. : İnsanların bu konuya karşı farklı tutumları olduğunu düşünüyorum. İyimser olanlar var, her şeye kayıtsız olanlar var. Çok şey, bu konuda da toplumun aktif kesiminin gösterdiği çabalara ve yürütülen çalışmalara bağlı.

ÇG: Sence Çerkeslerin diasporadan vatana dönüşlerini örgütlemek için ne yapmak gerekir? Yasal ne gibi adımlar atılmalı? Devlet ne yapmalı, toplum ne yapmalı?

K.M. : Benim düşünceme göre, bu sorunun çözümünde temel faktör devletin eylemi değil, yasal adımlar değil, bizim arzumuz-Çerkeslerin kendi vatanlarına dönme arzusudur. Geri dönüş girişiminin bizden, Çerkeslerin kendilerinden gelmesi gerekiyor. Yasal alanda ilerleme, Çerkes toplumunun vatana dönüş girişimini takip edecektir