Pandemi, Çerkesleri Adigey'e Yerleştirme Çalışmalarını Etkiledi

Diasporadan Sorumlu Komitenin Başkanı Schalakhov Asker, "Koronavirüs salgını nedeniyle sınırlar kapatıldığı için, Çerkeslerin anavatanlarına yeniden yerleştirilmesi programına kabul edilenlerin bir kısmı Rusya'ya giremiyor; bir kısmı da Suriye, Türkiye ve Ürdün devlet yetkilileri tarihi vatanlarına dönmek isteyen Çerkeslere yardım etmediği için, programdan yararlanamıyor" derken; Krasnodar Bölgesi Adığe Xase başkanı Asker Sokht ise, 2020'de Rus vatandaşlığı alma prosedürünün hızlandırıldığını, yıllarca vatandaşlık alamayan birçok geri dönüşçünün Rus vatandaşı olduğunu söyledi.

KavkazUzel'e göre, Adığey Milliyetler Komitesi Başkanı Schalakhov Asker, 2019 yılında anavatanlarına yeniden yerleştirilmek üzere devlet programına yalnızca altı Çerkes ailenin katıldığını söyledi.

Asker Sokht ise Suriye'den gelen 350 yurttaşın sadece ikamet izniyle Cumhuriyette yaşadığını söylüyor.

Schalakhov Asker, KavkazUzel muhabirine yaptığı açıklamada, "Ülkedaşlar"ın gönüllü olarak yeniden yerleştirilmesine yardımcı olacak devlet programının uygulanması 2019'un ikinci çeyreğinde başladı. 2020'de 42 kişi programa katılma isteğini dile getirdi, sekiz kişinin başvurusu reddedildi" dedi.

Asker, "Reddedilenler, nitelikleri düşük olduğu veya o nitelikte uzman aranmadığı için reddediliyorlar. Örneğin, bir kuaför veya bir metalurji mühendisi. Adığey'de metalurji yok ve çok sayıda kuaför var. Bu nedenle bunların başvuruları kabul edilmiyor. Çünkü mesleki niteliklere ve boş pozisyona göre kabul ediyoruz" diye ekledi.

Schalakhov'a göre bu sene 34 başvuru kabul edildi ve aile üyeleriyle birlikte toplam 109 kişi program dahilinde sertifika aldı.

Schalakhov, 109 katılımcının çoğunun Kazakistan'dan geldiğini, Tacikistan, Kırgızistan, Özbekistan, Ukrayna'dan gelenlerin de olduğunu; etnik Adığelerin-Çerkeslerin ise Suriye, Türkiye ve Ürdün'den geldiklerini söyledi.

Asker, on üç program katılımcısının (aile üyeleri ile birlikte 35 kişinin) 2020'de Rusya'ya girdiğini söyledi. "Altı tanesi Suriye'den geldi - iktisatçı, doktor, işletme yönetimi uzmanı, inşaat mühendisi. Türkiye'den bir tekstil uzmanı geldi, Ürdün'den iki uzman; biri siyaset bilimci, diğeri ise bir Otel yönetiminde uzman. Adığey'de turizm geliştiği için yeterli uzman yok" dedi Schalakhov Asker.

"Milliyetlerine dikkat etmedik, Cumhuriyetin ihtiyaçlarını önceledik. Katılımcıların eğitimlerine de bakmadık; yüksek ya da değil, elektrikçilere, enerji mühendislerine ihtiyacımız var... Pandemi sırasında 65 yaş üstü herkes işten uzaklaştırıldığı ve kırsalda çok sayıda yaşlı doktor ve sağlık görevlisi olduğu için doktor ve sağlık görevlisi sıkıntımız olduğu ortaya çıktı. "İhtiyacımız olan uzmanlar bunlar. Bu yıl programa katılmak için altı adayı belirledik, 8 Şubat günü iki katılımcıyı daha değerlendireceğiz. Adayların çoğu hala Orta Asya'dan, biri Ürdün'den" dedi...

Schalakhov'a göre, program katılımcılarının beş yıl süreyle Rusya'da yaşama hakları var, 2020'de bazıları salgın nedeniyle gelememiş.

Schalakhov, "programa daha fazla katılımcı olabilirdi, ancak etnik Çerkeslerin ( Adığelerin ) yaşadıkları ülkeler - Suriye, Türkiye, Ürdün - artık başvuruları kabul etmiyorlar. Bunların göçmenlik servisine başvurmaları gerekiyor, bu, ek zorluklara neden oluyor" diyor.

"Yasa gereği, göçmenlik servisi kendilerinden etnik Rus olduklarına dair bir sertifika istiyor [...] ancak ataları taşındığında Kafkasya Rus İmparatorluğunun bir parçası değildi, bu nedenle kendilerine böyle bir sertifika verilmiyor... Adığe Xase'ler, ülkesine geri dönmek isteyenlere menşe belgesi verileceği konusunda anlaşmışlardı. Ancak daha sonra bu ülkeler sertifika vermekten vazgeçtiler...

Adığe Xase kişinin Xase'ye üye olduğuna ve Çerkes dilini bildiğine dair bir sertifika veriyor. Sertifikanın Rusça'ya çevrilmesi ve noter tarafından tasdik edilmesi gerekiyordu. Fakat apostil almak için idari makamlara gittiklerinde, reddedildiler [...] Suriye ve Türkiye bu tür bir sertifika vermekten vazgeçtiler. Bu nedenle 2020'nin dördüncü çeyreğinde çok sayıda kişi programa katılamadı" diyor Schalakhov.

Schalakhov, ülkesine geri dönmek isteyenler için Rus dili bilgisi gerekliliğini haklı görüyor. "Ülkesine geri dönenlerin Rusça'yı en azından günlük düzeyde bilmeleri gerekiyor, dil bilgisi olmadan, bir uzman bile programa katılmak için izin alamaz" diyor.

Ve Adığey'de yurttaşların yeniden yerleştirilmesine yönelik programın 2022-2024 yılları arasında da devam edeceğini söylüyor.

"Çerkes örgütleri salgın nedeniyle devlet sınırları kapatınca faaliyetlerini askıya aldı" diyen Krasnodar Bölgesi Adığe Xase Başkanı Asker Sokht, "KavkazUzel" muhabirine şunları söyledi:

"Çerkeslerle ilgili olarak, devlet programı mekanizması da dahil olmak üzere Rus vatandaşlığının alınmasındaki gecikme sorunu başarıyla çözüldü. İlk başlarda, Rus vatandaşlığını alan dönüşçü gençlerden seçilerek Rus Silahlı Kuvvetlerine alınıyordu. Ama bu konuda köklü değişiklikler oldu. Rus vatandaşlığını alan 18-27 yaşlarındaki Çerkes gençleri de askere alınacaklar..."

Soht'a göre, doğru ve zamanında atılan bu adım, Çerkes gençlerinin Rus toplumuna entegrasyonuna yardımcı olacak.

Sokht, salgın sona ermeden hükümetin yeniden yerleşim programında bir değişiklik olmayacağını da söyledi.

"Bu projenin başarılı bir şekilde uygulanması için birçok faktöre ihtiyaç var. Özellikle ülkedeki siyasi istikrar, ekonomik faaliyet için kalite koşulları, ulusal para biriminin istikrarı [...] Uluslararası ilişkilerdeki mevcut krizi, yaptırımların artmasını, Rusya'da protesto eylemlerinin büyümesini göz ardı etmek imkansız" diye ekledi.

Sokht, asıl önemli olan, halihazırda Rusya'da yaşayan Çerkeslerin sorunlarını çözmeyi başardığımızı söylüyor.

Perit kamu kuruluşunun Kabardey-Balkar'daki temsilcisi Beslan Khağajey ise, Rusça bilme zorunluluğunun geri dönenlerin ana sorunu olduğunu, çünkü onsuz geçici oturma izni, sürekli oturma izni ve vatandaşlık almanın imkansız olduğunu söylüyor.

Rus dili bilgisi gerekmediğinde, Suriye, Ürdün ve Türkiye'den gelenlerin daha hızlı adapte olduklarını ve başkalarıyla Çerkesçe iletişim kurduklarını belirtiyor.

"Bu dil engeli ilk engeldir. Federal ve yerel yetkililerin buna dikkat etmelerini istedik. Kabardey dili devlet dilidir ve yurttaşlarımız geri döndüklerinde Cumhuriyetin devlet dillerinden birini bilmek yeterli olmalıdır. Ama yetkililer bunu duymak istemiyorlar. İnsanlar Rus dili sınavını geçene kadar oturma izni için başvuru yapamıyorlar. Üniversitede hazırlık sınıfında okuyan gençlerin bile dili öğrenmek için en az bir yıla ihtiyaçları var. Rusça öğrenmek ve tarihini öğrenmek yaşlı bir insan için çok zor", diyor Khağajey.

İkinci ciddi sorununun ikamet yerinde kayıt yaptırmak olduğunu; ev sahiplerinin, mülk hakkına sahip olacaklarından korktukları için kiracıları evlerine kaydettirmek istemediklerini söylüyor Khağajey.

"Ancak bir yerde yaşayıp başka bir yerde kayıtlı olamazsınız. Yetkili makamlar buna dikkat ediyorlar ve bu, geçici oturma izni ve oturma izni vermeyi reddetme nedenidir. Bu nedenle sınır dışı edilenler var. Biz bu konuyu da gündeme getirdik, ama yetkililer bizi duymak istemiyorlar" diye ekliyor.

Ve "Kamu kuruluşları geri dönenlere ev sorunlarının çözümünde yardımcı oluyor: Savaş sırasında Rusya'ya gelen Suriyeli Çerkeslere arsalar verildi, evler inşa edildi. Çerkes Cumhuriyetlerinde insanlar onları samimi bir şekilde karşıladılar ve yardım ettiler: sadece Çerkesler değil, Ruslar ve Ermeniler de..." diye bitiriyor sözlerini.

Nefin Abide de, "KavkazUzel" muhabirine, 2012 yılında dört çocuğuyla Suriye'den geldiğini, ondan önce Şam yakınlarında küçük bir Çerkes köyünde yaşadığını söyledi.

Abide, önce Nalçik'e gelmiş, sonra Adığe'ye taşınmış.

"Panahes köyüne yerleştik, küçük bir ev inşa ettik - devlet araziyi tahsis etti, elektrik ve gaz yardımı yaptı. Rusya'ya geldiğimde cebimde 240 dolar vardı. Adyge Xase, Panahes'e taşınan tüm yurttaşlarımıza çok iyi yardım ediyor” diyor Abide.

Abide Yablonovsky köyünde bir camide Arapça öğretmeni ve bir dükkânda satıcı olarak çalıştığını söylüyor ve "Bütün Suriyeliler çalışıyor, çocuklarımız okuyor. İki kızım üniversitede okuyor, oğlum inşaat kolejinden mezun oldu. Geçen yıl bir kızımız Çerkes film yarışmasını kazandı. En büyük kızım evli, Nalçik'te yaşıyor ve bir torunum var" diyor.

1999'dan beri Rus vatandaşlığı var - Rus büyükelçiliğinden almış. Abide, Rusya'da vatandaşlığını, Suriye'den gelen en küçük iki kızının orada aldığını söylüyor. Ona göre Panahes köyünde Suriye'den geri dönenlerin neredeyse tamamı Rus vatandaşlığına sahip.

Şaov Mohamed Nur ise, "KavkazUzel" muhabirine, Adığe'ye 2015 yılında Birleşik Arap Emirlikleri'nden taşındığını, ancak memleketinin Suriye olduğunu söyledi. Nur, üniversitede okumak için atalarının vatanına dönmüş, tek başına gelmiş ve Panahes köyüne yerleşmiş.

Nur, Krasnodar'daki üniversitede dördüncü sınıf öğrencisi olduğu için şimdi bir daire kiralamış. Ona göre, Rusya'da onun için en büyük zorluk Rus dilini öğrenmekmiş.

"Biraz Çerkesçe biliyordum, evde öğrenmiştim, ama Rusça bilmiyordum. Rusça öğrenmek çok zor, geri dönenler için açılan özel kurslara katıldım. Şimdi iyi konuşuyorum. Programcı olmak ve Rusya'da çalışmak ve kalmak istiyorum...." diyor Nur.

Ayrıca bir ay önce (Ocak ayında) Rus pasaportu aldığını söyledi.

Kaynak: KavkazUzel