Hataylı Çerkesler Kimdir? Çerkesler Hatay’da Nerede Yaşamaktadır

Hatay, farklı etnik yapıların ve inançların tek bir kapta harmanlanmasıyla oluşan mozaik bir kenttir. Hatay’ın tarihte farklı medeniyetlere ev sahipliği yapmış olması bünyesinde barındırdığı kültürel zenginliği arttırarak bugün yedi dil yedi millet olarak anılmasına vesile olmuştur. Ayrıca Akdeniz ikliminin görüldüğü yerlerden biri olan Hatay, birçok bitki türüne ev sahipliği yaparak kültürel zenginliğinin yanı sıra cağrafi zenginliğine de zenginlik katmaktadır. Bütün bu zenginliklerin sonucu olarak kente yerleşen her bir diaspora halkı bir şekilde söz konusu mozaiğin bir parçası olmuştur.

Büyük sürgünle vatan topraklarından diasporaya dağılan Çerkes halkının vardığı duraklardan biri de Hatay’ın Reyhanlı ilçesi olmuştur. Tarihi Çerkes kollarından “Şapsığ ve Abzah” dışında ilçede yaşayan Çerkes kolu yoktur. Adı geçen iki koldan derlenen halk bilimi unsurları unutulmaya yüz tutmuştur. Yüz yıldan fazladır Reyhanlı’da varlıklarını sürdüren Çerkesler Kafkasya’dan getirdikleri kültürlerine sıkı sıkıya bağlı kalmaya çalışmışlardır. Değişen dünya şartlarına rağmen kültür kimiklerini muhafaza etmekteki hünerleri derleme esnasında görülmüştür.

Hatay, insanlığın ilk yerleşim yerlerinden biridir. Hatay aynı zamanda mitolojik ve antik çağlardan günümüze değin tarihsel akışı içinde farklı dinlerin farklı kültür yapısına sahip toplumların sevgi, hoşgörü ve barış içindeki kutsal mekânlardaki ibadete çağrılarının duaların, ilahilerin birbirine karıştığı bir kenttir. Hatay’da insanlar; yan yana, omuz omuza, kardeşçe; acılarını, sevinçlerini, yazgılarını ortak sayarak kardeşlik atmosferinde yaşamaktadırlar.

Hatay kültürünün büyük bir çoğunluğunu dinî yapı olarak Nusayri Araplar, Sünni Türkler, Sünni Araplar, Hıristiyanlar, Ortodokslar, Katolikler, Protestanlar oluştururken etnik yapısını Araplar, Ermeniler, Yahudiler, Özbekler, Türkmenler ve Çerkesler oluşturmaktadır.

Reyhanlı ve çevresinde Türkmen boyları, Arap aşiretleri, farklı mezhep ve kültür gruplarının dışında geçmiş dönemde bu bölgeye yerleştirilen Çerkeslerde bulunmaktadır. Çerkesler Reyhanlı’nın içerisinde ve çevresinde kendi kültürlerini yaşama ve yaşatma çabası içinde olmuşlardır.

Çerkesler, Batı Kafkasya’nın yerli halklarından biridir. Atalarının M.Ö. 1000 yılında yaşayan Sindler ve Meotlar olduğu tahmin edilen Çerkeslerin,  erken Ortaçağ’daki Zihler ve Kasoglar’la bağlantısı bulunmaktadır. Çerkes destanı Nartlarda “Cırt”, “Çıt”, “Çınt” biçiminde geçen yer ve topluluk adlarıyla anılan halkların Sind ve Meotlar olduğu sanılmaktadır.

Çerkeslerin Batı Kafkasya’da başlayan tarihi pek çok işgalle devam etmiştir. 4. yüzyılda Hunlar, 6. yüzyılda Avarlar, 7. yüzyılda Hazarlar, 10. yüzyılda Rus Tmutarakan Prensliği Çerkes tarafından işgal edilen Çerkesler tarihleri boyunca hep boyunduruk altında yaşamak zorunda kaldılar. Ancak Çerkesler için asıl yıkıcı olan 13. yüzyılda gerçekleşen Moğol istilası ve  14. yüzyılda yaşanan Timur istilası oldu.

Bu dönemlerde ağır şartlarla karşılaşan, pek çok sürgünle karşılaşan Çerkesler, 16.yüzyılda Rusların bölgeye gelmesiyle başlayan süreç ile tamamen bağımsızlıklarını kaybetmişlerdir.

Yazar: Burak Şefkat

Kaynak: hasgazete.com