İsrail'deki Çerkes Topluluğu

Sadece 5.000 kişi olan İsrail'in Çerkes topluluğu, hem Sünni Müslüman hem de İsrailli olmaktan gurur duyuyor.

Hani Madaji, Çerkesce rüya gördüğünü, Arapça dua ettiğini, İbranice eğitim gördüğünü ve İngilizce seyahat ettiğini söylüyor.

50 yaşındaki Madaji bir Çerkes olarak halkıyla gurur duyuyor. İsrail Savunma Kuvvetleri'nden bir subay olarak emekli olduktan sonra, kendisini İsraillilere Çerkesleri tanıtmaya adadığını söylüyor, çünkü kimse bizim hakkımızda bir şey bilmiyor” diye ekliyor.

Madaji, "İnsanlar her zaman 'Dürzi misiniz?' 'Hıristiyan mısınız?' 'Tam olarak nesiniz?' diye soruyor ve ben her zaman halkımın hikayesini anlatmak istiyorum” diyor.

Turistler İsrail'deki iki Çerkes köyünden biri olan Kfar Kama'ya Çerkes Miras Merkezi'ni ziyaret etmek için geliyorlar. Diğer bir Çerkes köyü olan Rihaniya'da ise, Nalçik Restaurant'ta bulunan Çerkes müzesini ziyaret ediyorlar.

- Savaşmak zorunda

Bir Rihaniya sakini olan Madaji, Çerkeslerin hikayesini anlatırken, antika mobilyalar ve ev eşyalarının yanı sıra geleneksel kıyafetli gerçek boyutlu modellerin yanında duruyor.

Kafkas Dağları bölgesi her zaman doğunun batıyla buluştuğu Asya ve Avrupa arasındaki doğal sınır olarak kabul edildi. Çerkesler önce Hıristiyanlık'la, ardından 15. yüzyılda İslam'la tanışan paganlardı. 

Madaji, insanların, bizim Sünni Müslüman olduğumuzu duyduklarında genellikle şaşırdıklarını söylüyor.

Türkiye ile Rusya, Karadeniz ile Hazar Denizi arasında yaşayan Çerkesler, yüzyıllar boyunca Moğollar ve Osmanlılar da dahil olmak üzere işgalcilerle karşı karşıya kaldılar.

Madaji, "Biz her zaman iyi dövüşçüydük, olmak zorundaydık." diyor.

Madaji, "Erkekler sadece altı yaşına kadar aileleriyle birlikte yaşadılar. Sonra şımartılmamayı ve savaşmayı öğrendikleri başka bir ailenin yanına gönderildiler. Onlara eğitim için atlar verildi. Bizim dilimiz Çerkesçe'de at ve erkek kardeş aynı anlama gelir, her dövüşçü atına bu kadar bağlıydı.” diyor.

Çerkesler, 1864'te sona eren savaşta, 100 yıl boyunca Kafkasya'yı sömürgeleştirmek isteyen Rus işgalcilere karşı savaştı. Son birkaç yılda Ruslar, bir milyondan fazla Çerkes'i öldürdü ve köyleri yaktı. Hayatta kalanlar Osmanlı İmparatorluğu'na göç ettiler, 1878'de Türkiye, Ürdün ve İsrail'e yerleştiler.

Bugün İsrail'de yaklaşık 5.000 Çerkes yaşıyor. 1948'deki Kurtuluş Savaşı'ndan bu yana Çerkes erkekler İsrail'in yanında savaştılar, Çerkes erkeklerin İsrail Savunma Kuvvetleri'nde görev yapması için zorunlu bir askerlik yasası var.

- “Biz Her Şeyde İsrailliyiz” 

Madaji, "Biz birbirine sıkı sıkıya bağlı bir topluluğuz. Ruhsal liderimiz yok, bu yüzden kültürümüzü nasıl koruduğumuz soruluyor. Adığe Xabze dediğimiz, nasıl davranacağımızı belirleyen, geleneğimizi ve kültürümüzü koruyan davranış kuralları aracılığıyla.” diyor ve şöyle devam ediyor: 

“Biz yabancıyla evlenmiyoruz, sadece Çerkesle evleniyoruz. Gençler tanışıp flört etmeye başladıktan sonra, düğünlerine kadar aralarında en az iki metre mesafe olması gerekir. Ve kadın düğünü, bir saat önce bile iptal etme hakkına sahiptir. Bu, kadının namusunu korur.”

Aileler İsrail'deki uygun bekar havuzu çok küçük olduğu için, Ürdün, Türkiye ve Hollanda'dan yüzlerce genç Çerkes'in birbirlerini tanımak için geldiği “yaz kampı”na sponsor oluyor; gençleri ağırlıyorlar.

Madaji, “İnternet sayesinde artık Dubai'de de Çerkeslerin olduğunu biliyoruz. Daha önce başka yerlerde Çerkes olduğunu bilmiyorduk." diyor.

Yukarı Celile'nin tepelerinde bulunan Rihaniya sessiz ve düzenli bir kasaba. İsrail Teknoloji Enstitüsü'nden kasaba üzerinden eski köyün merkezindeki camiye giden bir tur grubuna liderlik eden Madaji, “Burada Çerkesler evlerinin dışını, sokakları da temizliyorlar. Çünkü temiz olmak bizim kültürümüzün bir parçası.” diye ekliyor.

1880'de 66 aile Rihaniya'ya geldiğinde savunma amaçlı olarak yaklaşık altı metre kalınlığında taş duvarlar inşa etmişler. Kafkas dağlarındaki mescidi andıran camiye uğrayarak “Küçük bir çocukken diğer çocuklarla bu bölgede oynardım” diye anımsıyor Madaji.

- Dönüş Ümidi

Caminin tam karşısında köylüler için yeni bir sığınak ve yukarıda, Çerkes soykırımını anmak için fotoğrafların, haritaların ve açıklamaların olduğu kalıcı bir sergi var.

21 Mayıs, dünyanın dört bir yanındaki Çerkeslerin, Rusların Çerkeslere yönelik soykırımını ve anavatanlarından sürgün edilmelerini hatırladıkları bir Yas Günü'dür.

Madaji, Çerkeslerin çoğunluğunun hala tarihi topraklarına dönme umuduna sahip olduklarını söylüyor. 

- 12 yıldızlı Yeşil Çerkes Bayrağı.

“Yahudiler gibi bizim de 12 kabilemiz var” diyor Madaji, “Ve üç ok. Neden üç? Çünkü savaşa gidecek olsaydık, oklarımız daha çok olurdu. Üç, barış içinde yaşadığımızın bir sembolüdür. Üç aynı zamanda bir denge sayısıdır - üç ayaklı bir sandalye devrilmez."

Madaji, "Çerkesler, başka hiçbir dile benzemeyen Çerkes dilini korumayı başardılar. Eskiden, bugün artık sadece farklı kabileleri belirtmek için kullanılan özel sembollerle yazılıyordu." diyor.

Camiye giden sokağın önündeki tabelada duran Madaji, bazı sembollere dikkat çekiyor ve “Her kabilenin kendi işareti var bizde, bir tür logo gibi” diye ekliyor.

- İbranice Öğrenen Tek Sünni Müslümanlar

Madaji, Çerkes dilinin Kiril alfabesini kullandığını, ancak Rusça'dan farklı olduğunu söylüyor.

Çocukların İbranice, İngilizce, Arapça ve Çerkesce öğrendikleri 10. sınıfa kadar yerel okula gittiklerini ve ardından bölgedeki İbranice konuşulan liselere gittiklerini ve “dünyada İbranice okuyan tek Sünni Müslüman topluluk olduklarını” söylüyor.

Ebeveynler çocuklarıyla Çerkesçe konuşuyor. Ama Madaji, bu uygulamanın bir zorlama olmadığını, "doğal" olduğunu söylüyor.

Bu ifadenin kanıtı kısa bir süre sonra Rihaniya'nın merkezindeki okul bahçesinin yakınında yaşanıyor:

Dünyada kaç yerde erkek ve kızların birlikte basketbol oynadıklarını; Çerkesçe bağırıştıklarını ve tezahürat yaptıklarını duyabilirsiniz?

Kfar Kama'da Çerkes Miras Merkezi'nde, 22-23 Temmuz tarihlerinde yıllık geleneksel Çerkes Festivali var.

Kaynak: israel21c.org

Çerkesya Hareketi Haber Merkezi