Asgari ücret: Türkiye diğer ülkelere kıyasla ne durumda?

Türkiye'de 2021 yılının asgari ücretini belirleyecek Asgari Ücret Tespit Komisyonu ikinci oturumunu bugün gerçekleştiriyor. Komisyonun ay sonuna kadar bir zam oranı belirlemesi bekleniyor.

Asgari ücret yıllardır enflasyon oranı veya üzerinde artırılıyor. Fakat Türk Lirası'nın son yıllarda yaşadığı büyük değer kaybı, asgari ücretlilerin alım gücünde ciddi bir gerilemeye yol açtı.

Türkiye'de bir asgari ücretlinin brüt maaşı 2016 yılı başında 500 euronun üzerindeyken, 2020 sonunda bu miktar 300 euro seviyelerine geriledi.

Türkiye'de üretilen ve tüketilen pek çok ürünün maliyetinde döviz bazlı girdi (elektrik, petrol, ithal hammadde ve ara maddeler gibi) olduğu için döviz kurundaki artış bu ürünlerin fiyatını artırdı, asgari ücretin ise değerini düşürdü.

Türkiye'de asgari ücretle çalışan bir işçi, 2016'ya kadar pek çok Doğu Avrupa ülkesindeki asgari ücretli işçiden daha fazla gelir elde ediyordu. Fakat 2016'dan sonra TL'de yaşanan değer kaybı ile Türkiye'deki asgari ücretliler pek çok Doğu Avrupa ve eski Doğu Bloku ülkesinden geride kaldı.

Dört yıl önce bir Bulgar asgari ücretlinin iki katından fazlasını kazanan Türkiye'deki asgari ücretliler 8 Aralık 2020 itibarıyla aynı miktarda asgari ücret alıyor: 310 euro.

2008 sonrasında uzun yıllar ekonomik kriz yaşayan Yunanistan'da ise 2016'da asgari ücret Türkiye'dekinden yüzde 31 daha fazlaydı.

Aralık 2020 itibarıyla Yunanistan'daki asgari ücret Türkiye'nin yaklaşık 2,5 katına denk geliyor.

Kocaeli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi'nde endüstri ilişkileri, emek tarihi ve çalışma hukuku üzerine çalışmalar yürüten Doç. Dr. Aziz Çelik Türkiye'nin bir dönem önünde yer aldığı bu ülkelerin geri kalmasında TL'nin değer kaybının yanı sıra, bu ülkelerin Avrupa Birliği'ne girmesinin de etkili olduğunu söylüyor.

2000'lerin başında AB'ye girmek pek çok Doğu Avrupa ülkesinin ekonomisinde büyümeyi ve yatırımları hızlandırdı.

Bu nedenle bu yıl asgari ücret zammının önceki yıllara kıyasla çok daha yüksek olması yönünde talepler geldi. DİSK ( Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu ) net 3.800 TL, HDP 4.000 TL, CHP 3.100 TL, İYİ Parti de 3.000 TL olması gerektiğini söyledi. Bu üç örgüt de asgari ücretten vergi alınmamasını savunuyor.

En güncel Eurostat istatistiğin bulunduğu 2010 yılında Türkiye'de maaşlı çalışanların yaklaşık yüzde 43'ü asgari ücret veya yüzde 5 üzerinde maaş alıyordu. Bu konuda Türkiye'ye en yakın Avrupa ülkesi olan Slovenya'da oran yüzde 20'nin altında, Portekiz'de yüzde 16, Yunanistan'da ise yüzde 6 civarındaydı.

Aziz Çelik, 2017 verilerine göre Türkiye'de bu oranın yüzde 57 civarında olduğunu söylüyor. Aynı yılın Eurofound verilerine göre AB ülkeleri içinde ise en yüksek oranlar Romanya'da yüzde 22, Portekiz'de ve Macaristan'da yüzde 20.

Doç. Dr. Çelik de Avrupa ülkelerinde çoğu Avrupa ülkesinde asgari ücretin en basit, en düşük ücretli işler için belirlendiğini ve bu ücreti alanların Türkiye'ye kıyasla çok daha düşük olduğunu vurguluyor.

DİSK Araştırma Merkezi'nin 7 Aralık'ta yayınladığı asgari ücret araştırmasına göre Türkiye'de kadınların ortalama ücreti asgari ücretin 1,24 katı. Erkeklerde ise bu oran 1,49 kat. Bu nedenle asgari ücretin önemi Türkiye'de diğer ülkelere kıyasla çok daha fazla.

Türkiye'de asgari ücret ne kadar olmalı? Bu soruyu yönelttiğimiz Doç. Dr. Aziz Çelik, asgari ücret belirlenirken enflasyon oranının değil yaşam standartlarının dikkate alınması gerektiğini söylüyor.

Türkiye'de resmi tüketici enflasyonu yıllık yüzde 14. Fakat özellikle asgari ücretli işçilerin harcamalarında daha büyük ağırlığı olan gıda enflasyonu bunun üzerinde.

Çelik dört kişilik bir aile için yoksulluk sınırı 8 bin TL civarındayken asgari ücretin de 4 bin TL civarında olması gerektiğini söylüyor.

Bu 2020 net asgari ücretine yüzde 50'nin üzerinde zam anlamına geliyor.

Peki pandeminin etkilediği ve bazıları batma noktasına gelen şirketler, özellikle de küçük ve orta büyüklükteki işletmeler ile esnaf böylesi bir maaşı karşılayabilir mi?

Çelik, burada devletin devreye girerek asgari ücretten alınan vergileri kaldırmasını, asgari ücretli işçinin işyerine maliyetini de teşviklerle azaltmasını tavsiye ediyor.

Asgari ücretli bir işçi çalıştırmak için işverenin cebinden 2020'de 3.458 TL çıkıyor. Brüt asgari ücret 2.943 TL olurken asgari ücretli bekar ve çocuksuz bir işçinin eline asgari geçim indirimi dahil 2.324 TL net maaş geçiyor.

Çelik pandemi sürecinde devletin aradaki farka yol açan bu vergilerden feragat edebileceğini söylüyor ve ekliyor:

"Asgari ücretteki artışın şöyle bir yararlı tarafı var: Asgari ücretteki artış ekonomide harcamayı artıracak, ekonomiyi canlandıracak bir artıştır. Ekonomik krizin çözülmesi noktasında önemli bir rol oynayabileceğini düşünüyorum."

Kaynak: BBC Türkçe