Çerkes ulusal-kamu derneklerinin temsilcileri, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'den, 2023 yılının başlarında Türkiye'de meydana gelen depremden etkilenen Çerkeslere vatandaşlık verme prosedürünün basitleştirilmesi talebinde bulunmuşlardı.
Şimdi bu taleplerine bir yanıt geldi.
Mevcut mevzuat uyarınca, ataları XIX. yüzyılda Rus İmparatorluğu tarafından sürgün edilmeden önce Batı Kafkasya'da yaşadıkları için ( Çerkesler ) Rusya vatandaşlarıdır. Ancak Rusya Dışişleri Bakanlığı ve diğer birimler, Çerkeslere pasaport verilmesinin imkansızlığına dikkat çektiler ve 20 yılı aşkın süredir devam eden geri dönüş programının aslında sadece kağıt üzerinde kaldığını itiraf ettiler.
6 Şubat'ta, Türkiye ve Suriye'de yaklaşık 60.120 kişinin ölümüne 120 bin kişinin de yaralanmasına neden olan iki güçlü deprem meydana geldi. BM tahminlerine göre, Türkiye'de yaklaşık 15 ve muhtemelen Suriye'de beş milyondan fazla insan evsiz kaldı. Felaket, Çerkes diasporasının ikamet alanlarını da etkiledi.
Depremden kısa bir süre sonra Moskova'ya gönderilen mektup, tanınmış Çerkes kültür figürleri, bilim adamları ve sosyal aktivistler tarafından imzalandı - toplam 43 kişi.
Mektupta dört ana talep vardı:
- Öğrencilere Rus üniversitelerinde eğitimlerine devam etme fırsatı verilmeli;
– mümkün olan tüm maddi yardımı sağlanmalı;
- tarihi anavatanlarına - Kuzey Kafkasya'ya taşınmak isteyenlere yardım edilmeli;
- Rus vatandaşlığının basitleştirilmiş kazanımı için koşullar yaratılmalı, bunun için Kabardey-Balkar, Karaçay-Çerkes ve Adığe Cumhuriyetlerinde Rusça ile birlikte devlet dili olan yerli Çerkes dili bilgisi yeterli olmalıdır.
Yanıt biraz geç geldi. Rusya Devlet Başkanlığı, talebi bir ay veya daha uzun bir süre sonra, bürokratik yanıtlar hazırlayan diğer ilgili bölümlere yönlendirdi.
"Rusya Federasyonu'nun yabancı Çerkeslere vatandaşlık verilmesi konularına gelince, bunların genel bir temelde çözülmesi gerektiği gerçeğinden hareket ediyoruz... Bu kişilere (özellikle devlet dili olan Rusça bilmeyenlere) Rusya Federasyonu vatandaşlığını basitleştirilmiş bir şekilde verme seçeneğine gelince, şu anda bu tür önlemler için yasal bir dayanak yoktur" diyor örneğin, Dışişleri Bakanlığı Federasyon, Parlamento ve Kamu Dernekleri Konularıyla İlişkiler Dairesi müdürü Alexander Lukashik tarafından imzalanan bir cevap.
Dışişleri Bakanlığı, diaspora temsilcilerine yönelik böyle tercihlerin "yetkililer ve bu ülkelerin nüfuslarının geri kalanları tarafından, bariz ayrımcılık olarak algılanabileceğine inanıyor.
Kabardey-Balkar İçişleri Bakanlığı, Rus vatandaşlığına başvuran yabancılar için Rus dili bilgisinin zorunlu olduğu, potansiyel vatandaşlar için istisna olmadığı yanıtını aldı.
Türkiye'deki Kuzey Kafkasya diasporaları, Kafkas Savaşı'ndan sonra yüz binlerce Çerkesin ve muhacirin Rus İmparatorluğu tarafından toplu olarak sürülmesi (zorla yeniden yerleştirme) sonucunda oluşmuştur. Abhazlar, Çeçenler, Dağıstan halklarının temsilcileri, Osetler, Nogaylar, Karaçaylar ve Balkarlar da anavatanlarını terk ettiler. O kadar çok mülteci geldi ki, İstanbul Rusya'dan ayrılmayı kısıtlama talebiyle St. Petersburg'a başvurdu: birkaç yıl içinde sadece yeniden yerleştirilen Çerkeslerin sayısı yarım milyona yaklaştı.
Kafkas Savaşı ve Çerkeslerin toplu sürgünleri nedeniyle, etnik grubun temsilcilerinin % 10'u veya yaklaşık 80 bin kişi tarihi anavatanlarında kaldı. Bu, Rus tarihçi Adolf Berger tarafından yapılan değerlendirmedir. Şu anda, Çerkesler dünya çapında 50'den fazla ülkede yaşıyor. En büyük diaspora, çeşitli tahminlere göre üç buçuk milyona yakın insanın yaşadığı Türkiye'de.
1990'larda Rusya, Çerkeslerin ülkelerine geri dönebilmeleri için bir program ilan etti ve 1999'da "Rusya Federasyonu'nun Yurtdışındaki Yurttaşlarla İlişkili Devlet Politikası Hakkında" yasası kabul edildi.
Örneğin o yıllarda Yugoslavya'daki çatışmalardan kaçan Balkan Çerkesleri geri döndü ve 2015'ten bu yana iç savaşa sürüklenen Suriyeli Çerkesler tarihi vatanlarına geri döndüler.
2018 yılında, medyanın talebine cevaben, Adığe Cumhuriyeti yönetimi, 20 yıl içinde Türkiye, Suriye, Ürdün ve İsrail'den yaklaşık iki bin temsilcisinin geri döndüğünü bildirdi. Kabardey-Balkarya'da bu sayı bin beş yüz denildi. Karaçay-Çerkes'te yaklaşık birkaç düzine. Ama bunların bir kısmı daha sonra Rusya'da yasal göçmen statüsü elde edemedikleri için başka ülkelere göç ettiler.
Geri dönüş konusu 1990'lı yılların başından beri Çerkes ulusal örgütleri tarafından sürekli gündeme getirilmekte. "İlk başta oldukça basit bir şekilde çözülüyordu, zamanla prosedür yavaş yavaş daha karmaşık hale geldi ve bugün aslında bir yasak var" diyor Adıge Kamu Dernekleri Koordinasyon Konseyi Başkanı Aslan Beshto, Kavkaz.Realii web sitesine verdiği demeçte.
Beşto şöyle devam ediyor: "Cumhuriyetlerin otoriteleri, ulusal hareketlerle ilişkilerde, ortaya çıkan çelişkiler nedeniyle, Moskova'nın gözünde onları şeytanlaştırmaya başladılar. Çeçenya ile paralellik kurularak, ayrılıkçılığın destekçileri olarak sunulurken, aynı zamanda sadece mevcut yetkililerin durumu kontrol altında tutabileceğini ve cumhuriyetlerin ayrılmasını önleyebileceğini ilan ettiler. Aynı zamanda, federal merkez, keskin dalgalanmalardan kaçınarak bölgelerdeki mevcut etnik tabloyu korumaya çalıştı".
Çerkes diasporasının tarihsel anavatanlarına kitlesel olarak geri dönme olasılığı üzerine ise Beşto, "Türkiye'deki reformlar sırasında büyük bir kırsal kesim sakininin karma bir kentleşmiş ortamda ulusal geleneklerini kaybettikleri şehirlere taşındığı 1980'lerden önce başlamış olsaydı bu gerçekleşebilirdi" diyor.
"Sonuç olarak, bugün atalarının vatanına dönmek isteyen çok az ( Çerkes ) Rus makamlarının ülkeye girmelerini önlemek için güç kullanmak da dahil olmak üzere, güçlü bir blokajı ile karşı karşıya. Son zamanlarda, basitleştirilmiş vatandaşlık için Rus dili bilgisinin zorunluluğu da buna eklendi" diye özetliyor Beşto.
Kabardey-Balkar Bölgesel İnsan Hakları Merkezi Başkanı Valery Hatajukov, Rus makamlarının Çerkeslerin geri dönmesi çağrısına verdiği yanıtların içeriğinin beklenmesi gerektiğini söyledi.
Rus dilinin ana dilini konuşan vatandaşlardan istenmesinin ulusal bazda ayrımcılık olduğundan emin.
"Geçen yıl, Devlet Duması milletvekili [Birleşik Rusya Partisi'den] Zatulin, Rus dilinin kesinlikle tüm yurttaşlar tarafından zorunlu olarak bilinmesi konusunda değişiklikler yapmaya çalıştı, ancak reddedildi. Hiç kimse Rus dilinin Rusya'da yaşamak için gerekli olduğunu iddia etmiyor. Vatandaşlara anavatanlarına dönme fırsatı verilmesi ve dili öğrenmeleri için koşullar yaratılması seçeneği üzerinde düşünmeyi öneriyoruz. Kendileri bunu incelemek istiyorlar" diyor Hatajuko.
Rus diline ek olarak, Kabardey ve Balkar dilleri, Kabardey-Balkar Anayasası'nda devlet dilleri olarak tanınmaktadır. Karaçay-Çerkes Anayasası'nda da Abazaca, Çerkesçe, Karaçayca ve Nogayca devlet dilleri olarak kabul edilmektedir. Aynı zamanda, cumhuriyetlerde dil üstünlüğü propagandası yasaktır, diyor Hatajukov.
Böylece, Çerkes göçmenlerin bölgenin devlet dilini zaten bileceklerini ve bunun da basitleştirilmiş Rus vatandaşlığını almak için yeterli olduğunu söylüyor.
Hatajukov, "Çağrı günlük olaylarla değil, Türkiye'deki insani felaketle ilgiliydi, Rus yetkililer hızlı bir şekilde yardım edebilirlerdi" diye devam ediyor ve "Luhansk-Donetsk sakinleri için basitleştirilmiş pasaport alma programının başlatıldı" diyor.
Çerkeslerin yşadığı, depremden etkilenen bölgelerde şu anda neler olup bittiğini Türkiye Kafkas Dernekleri Federasyonu Başkanı Prof. Dr. Ümit Dinçer editörlere şöyle anlattı:
"Şu anda, hasarlı evlerin yıkılması ve geçici konutların kurulması devam ediyor. Restore edilecek evlerde onarımlar devam ediyor. Depremzedelere psikolojik yardım sağlanmakta. Devlet, yavaş da olsa, köyleri ve kasabaları restore etmek için çalışıyor".
Prof. Dr. Dinçer, bugün en önemli şeyin manevi destek ve ekonomik kaynaklar olduğunu, çünkü Türkiye'deki Çerkeslerin çoğunun kırsal kesimde yaşadığını ve düşük gelire sahip olduğunu söylüyor. Ona göre, depremden kurtulan birçok kişi, onlar için çok pahalı olan diğer yerleşim yerlerinde kalmak zorunda kalıyor diyor. Ama ABD, İsrail, Ürdün, Kanada, İngiltere ve AB ülkelerindeki Çerkes diasporalarından destek aldıklarını da ekliyor.
Dinçer, "Depremden etkilenen Türkiye ve Suriye'deki Çerkeslerden [tarihi anavatanlarına] taşınma talebi var, ancak Rusya'da yasal bir çerçevenin bulunmaması nedeniyle pratikte bu mümkün değil. Artı, taşınmak için altyapı eksikliğinin farkında olmanın yanı sıra, birçoğu başvurmak konusunda isteksiz. Basitleştirilmiş bir yasal sürecin olmaması, dil engeli ve işle ilgili belirsizlikler geri dönüşleri engelliyor." değerlendirmesinde bulundu.
Yazar: Andrey KRASNO
zapravakbr.ru
Özet Çeviri: Çerkesya Hareketi Haber Merkezi
Facebook 
Twitter 
Pinterest 
Linkedin 
Tumblr 
vk 
Odnoklassniki 
Reddit 
Whatsapp
Google Bookmarks
