Çerkes (Adığe) Edebiyatının Güçlü Kalemi Maşbaş İshak (Исхак Машбаш) 92 Yaşında

Bugün, Çerkes (Adığe) şairi ve yazarı; Rusya Federasyonu Emek Kahramanı; Adığe, Kabardey-Balkar, Karaçay-Çerkes Cumhuriyetleri ile SSCB Devlet Ödülü; M. Gorki'nin adını taşıyan RSFSC Devlet Ödülü sahibi İshak Şumafoviç Maşbaş'ın 92. Doğum yıldönümü.

Edebiyat ve bilim, belli insanlar tarafından yaratılmıştır. Yaratıcının kişiliği ve yeteneği ne kadar güçlü olursa, halkın manevi ve kültürel hazinesine katkısı da o kadar güçlü ve büyük olur. 

Maşbaş İshak da, yazar-sanatçı, şair-filozof, romancı, yayıncı, aktif halk figürü, gençlerin akıl hocası... bunların hepsidir.

Seçkin yerli yazarlar dünyasında, haklı olarak Adığe edebiyatının bir klasiği olarak yerini aldı. Anavatanına ve halkına olan sevgisiyle dolu eserleri dünyanın birçok diline çevrildi, adı sadece Kuzey Kafkasya ve Rusya'da değil, sınırların çok ötesinde de yaygın olarak bilinir oldu. Çerkes edebiyatın gelişimine katkısı; çok yönlü, yaratıcı sosyal faaliyetleri nedeniyle birçok yüksek devlet ödülü ve unvanı aldı.

Rus klasiklerinin Çerkes diline çevirileri de dahil olmak üzere, çeşitli eserlerinden 120'den fazlasının yayınlandığı 90'dan fazla kitabın yazarıdır. Kitapları Maykop, Krasnodar ve Moskova'da Adığe ve Rus dillerinde yayınlandı; Avrupa ve Asya ülkelerinde birçok dile çevrildi.

Han Giray romanı Arapça olarak yayınlandı. Birçok eseri Moğolistan, Çin, Vietnam, Küba ve dünyanın başka ülkelerinde bulunabilir. 

Maşbaş İshak, birçok şarkının sözlerinin ve Adığe Cumhuriyeti Marşı'nın metninin de yazarıdır.

Maşbaş İshak, özünü doğup büyüdüğü topraklardan, anavatanından almıştır. Ve anavatanı, her şeyden önce evi, köyüdür. 

28 Mayıs 1930'da, Krasnodar'a bağlı Uspensky bölgesinin, Şkhaşefij köyünde, Urupsky aulunda, büyük bir ailede doğdu. 

Babası Şumaf Amzanoviç Maşbaş'ın hayatını kaybettiği 1933'ün korkunç kıtlığı başladığında iki yaşında bile değildi. Zor durumda kalan aile, anne tarafından büyükbabası Davnejev ve büyükannesi Çabakhan'ın yanına, Bakü'ye taşındı. Zordu, ama dostça yaşıyorlardı.

İshak'ın ağabeyleri büyükbabalarına ve büyükannelerine her konuda yardım ettiler. Ekmeği eşit olarak bölüştüler. İshak herkes tarafından seviliyor ve önemseniyordu. İshak da ağabeyleri Muhammed, Mahmud ve Muhtar'a layık olmaya çalıştı.

Akrabalarının ve arkadaşlarının onun üzerindeki yararlı etkisi üzerine ve kişiliğinin oluşumu hakkında, yazar, daha sonra otobiyografik hikayesi "Ortak Avlu"da ( Общий двор ) şunları yazar: "Makul, dengeli, ilkeli olma; yaşamı ve olguları analiz etme yeteneğimi öncelikle büyükbabama borçluyum. O, Adığe görgü kurallarının gerçek bir şövalyesiydi. Annem ise bilge, nazik ve adildi! Benim vicdanım ve onurumdu. 

"Büyülenerek, nefesimi tutarak, büyükbabamın ve büyükannemin muhteşem halk kahramanları ve Nart kahramanları hakkında anlattıkları hikayeleri dinledim. 

"Büyükbabam, büyükannem ve annem mükemmel hikaye anlatıcılarıydılar. Çocukken, Aul'un yaşlı adamları tarafından el üstünde tutuldum. Oturma odamızda toplanırlardı. Kafkas Savaşı olaylarına gelince yaşlı insanların seslerinin nasıl boğulduğuna şahit oldum... Bazen annem beni akordeon çalmak için komşulara gönderirdi; çekingen bir şekilde, şarkı söylemeyerek - hayır, bazı kelimeleri fısıldayarak ve aynı anda gözyaşlarını tutarak...."

Bu hikayeler meraklı İshak'ın ruhuna düştü. Ama geleceğin şairi üzerinde ilk Adığe şairi Ahmed Hatkov'un şiirlerinin de güçlü etkisi oldu. 

"Şimdi konuşmak istediğim şey," diye yazıyor İshak Maşbaş öykülerinden birinde, "çocukluğumun en canlı anılarından biri, sanırım bu, şimdi hayatımın işi, mesleği haline gelen yazmak ve sanatsal yaratıcılıkla meşgul olmaktı. Bugün ana dilimde duyduğum ilk şiirleri hatırlıyorum. Sevgi ve şükranla onları yazan şairin adını her seferinde telaffuz ediyorum. Benim için ilk öğretmen, ilk şair, ruhen bana yakın, her zaman bakmak istediğim bir kişi oldu. Bu Ahmed Hatkov'dur..."

Büyükbabasının masallarından, Hatkov'un şiirlerinden ya da annesinin ağıt şarkılarının zar zor duyulabilen sözlerinden çok etkilendi ve karşı konulmaz bir şekilde duygu ve düşüncelerini paylaşma ihtiyacı hissetti. Önce ailesi ve arkadaşlarıyla, sonra tüm dünyayla.

İshak Maşbaş'ın bir aile efsanesi şöyledir: 

Ölümün yaklaştığını hisseden Büyükbaba Bak, ailesini toplar ve en küçük torununu işaret ederek şöyle der: "Bu çocuk çok zeki olacak - ona her şeyi bir kere söylemek yeterli. Ona iyi bir eğitim vermeye çalışın..." Tüm zorluklara rağmen, İshak Şumafoviç'in ailesi ve akrabaları bu emri yerine getirmek için her türlü çabayı gösterdiler.

İshak Maşbaş ilk olgun şiiri "İyi Haber"i, 1945'te, Büyük Vatanseverlik Savaşı'nın sona erdiği gün yazdı; şiirleri ve "Güçlü Adamlar" şiiri ilk olarak 1949'da yayınlandı. 

İshak Maşbaş'ın yeteneği açıktı. Adığe Yazarlar Birliği başkanı Dmitry Kostanov Maşbaş'ı, Moskova'ya Gorki Edebiyat Enstitüsü'ne yönlendirdi. Maşbaş İshak, 1951'de bir bavul ve şiirleriyle birlikte başkenti ve edebi Olympus'u fethetmeye gitti. Böylece prestijli bir edebiyat üniversitesinin öğrencisi oldu, bir pansiyonda kaldı, burs aldı. Öğretmenlerin hayal kırıklığına uğramasına izin vermedi, çok sıkı çalıştı ve Enstitute'den onur derecesiyle mezun oldu.

"Mikhail Svetlov, Konstantin Paustovsky, Vladimir Lugovsky ile çalışma fırsatım oldu. Bir öğrenci olarak, Korney Çukovsky, Mikhail Şolokhov, Tvardovsky, Simonov, Selvinsky ve Fadeev ile tanıştım. Robert Rojdestvensky ile aynı masada oturdum, Evgeny Yevtuşenko ve Bella Akhmadulina ile şiirsel uygulama seminerlerinde birlikte çalıştık" diye anlatıyor İshak Şumafoviç, Edebiyat Enstitüsü'ndeki çalışma yıllarını.

İshak Meşbaş'ı Yazarlar Birliği'ne tavsiye eden Sergey Mihalkov idi. Yıllar sonra, 2001 baharında, Sergey Mihalkov, İshak Şumafoviç hakkında şunları yazdı: "Yıllar geçtikçe, şiirden ayrılmadan, Maşbaş, büyük bir romancı oldu. Rusya tarihi ve kendi Adığe-Çerkes halkı hakkındaki görüşü tarihsel gerçeklik, özgünlük ve parlak bir sanatsal değer taşıyordu... Rusya'nın ve çok dilli halklarının kaderi hakkında endişelenen kararlı bir kişilikti. Bilgeliği ona karmaşık devlet ve kamu işlerinde kendini ince ve anlamlı bir şekilde gösterme fırsatı verdi. İshak Maşbaş, Rusya Yazarlar Birliği ve Uluslararası Yazarlar Sendikaları Topluluğu'nun saygın isimlerinden biridir. Onun ruhsal ve yaşamsal otoritesi Rus ve ulusal yazarlar arasında iyi bir isim yapmasını sağladı."

İshak Maşbaş'ın "küresel" modern sorunlara giden yolu, kendi topraklarından, çocukluğundan, unutulmaz köylerin sokaklarından ve yaşlı insanlarla konuşmalarından geçer. Ve Maşbaş da "Sevgili tarafıma sıkı sıkıya bağlıyım!" der sık sık. 

Yerdeki her çakıl taşını hatırlıyorum,

Her yara izini bir hatıra olarak biliyorum.

Ve nasıl kokuyor, yeni sürülmüş gibi!

Bir masanın üzerindeki sıcak bir örtü gibi.

"Bugüne kadar, anavatanıma, büyüdüğüm topraklara, köklerime sürekli bir bağlılık hissettim" diyor İshak Meşbaş, okuyucularıyla yaptığı toplantılardan birinde. "Ben toprak ananın etinden gelen bir şeyim, saban sürenim, ekin ekenim. Maşbaş soyadı eski, kökü halktan, topraktan, günlük ekmekten geliyor, kelimenin tam anlamıyla "çok at yetiştirmek" anlamına geliyor.

Yazar, çalışmalarında ana temanın aile olduğunu ve olmaya devam ettiğini söylüyor. Ona göre, her şey her zaman her toplumun temeli olan ve olmaya devam eden ailede başlar. 

İshak Maşbaş'ın eserleri, cesur kahramanların ve vatanseverlerin, babaların ve büyükbabaların onurlandırıldığı; ebeveynler ve çocuklar, erkek ve kız kardeşler, yaşlılar ve gençler arasında son derece ahlaki ilişkilerin geliştirildiği; asırlık geleneklerin korunduğu; yaşlıların gençleri koruduğu, gençlerin ise yaşlıları onurlandırdığı ve babanın, büyükbabanın deneyimlerini ve evrensel yaşamı el üstünde tutmayı görev saydıkları ailelerde büyüdüklerini ikna edici bir şekilde kanıtlamaktadır.

İshak Maşbaş'ın eserleri genellikle dinlenme ve eğlence değil; çokuluslu Rusya'da sosyal ilişkilerin geliştirilmesi için karmaşık sosyal, ekonomik, politik, kültürel, ahlaki ve günlük görevlere çözüm bulma aracıdırlar. İshak Maşbaş'ın kitaplarında, Kuzey Kafkasya halklarının tarihi üzerine, birçok tarih ders kitabından çok daha derin, daha doğru ve daha ilginç bilgiler verildiğine inanan okuyucu sayısında son yıllarda önemli bir artış olmuştur.

İshak Maşbaş, halklar arasında kardeşlik, dostluk, iyi komşuluk gibi ilişkilerin geliştirilmesi için yazan gerçek bir savaşçıdır.

"Bunu annemden öğrendim," diye itiraf ediyor yazar, Sovetskaya-Adygeya ile yaptığı bir röportajda. 

"Annem, hayatı boyunca, insanların asırlık bilgeliğini, birçok neslin yaşam deneyimini özümseyen bu dostluk ve kardeşlik kavramlarını takip etti. Hayatımın sonuna kadar onun şu sözlerini hatırlayacağım: 

"Her zaman kendi tarlasını eker. İçine zeka ve güç, neşe ve acı, umut ve umutsuzluk katar. Ve bu tarlada güçlü, sağlıklı, canlı filizlerin yükselmesi çok önemli." 

Her zaman halkların güçlü bir dostluğu olduğuna inandım. Benim için Kuban ve Adığey beni yetiştiren, bana yaşam kuralları ve belirli inançlar veren küçük bir vatan. Adığey, Krasnodar Bölgesi'ne çok yakın bir konumda ve aramızdaki tek sınır Adığe Pshij'deki Kuban Nehri'dir. Elbruz'un karla kaplı zirvelerinden doğan büyük nehir, kıyıları boyunca yaşayan tüm halkları birleştirir ve insanları milletlere ayırmaz, herkese hayat veren suyunu eşit olarak dağıtır."

"İshak Meşbaş bilge, vicdanlı bir yazardır. Saygıyla, çocukça bir sevgiyle Rusya'nın ve halkının kaderini birlikte ele alır. Edebi ve sosyal işlerde cesur bir kişidir. Onun kıskanılacak gençliğini ve kıskanılacak enerjik verimliliğini seviyorum. 

Emek ve yetenek: Edebiyatta büyük eserler çıkarır. Arkadaşım İshak Maşbaş'ta bu ikisi de var..." diyor Sovyet edebiyatının bir klasiği olan Yuri Bondarev.

Valeriya LOMESHINA

Kaynak: Sovetskaya-Adygeya

Özet Çeviri: Çerkesya Hareketi Haber Merkezi

* İshak Şumafoviç Maşbaş, 28 Mayıs 1930'da Krasnodar Bölgesi'nde Urupsky köyünde doğdu. Gorki Edebiyat Enstitüsü'nden mezun oldu. 1956'da, enstitüden mezun olduktan sonra, bölgesel gazete "Socialistice Adygei"nin bölüm başkanı; 1959'da SBKP'nin Adıge Bölge Komitesi'nin konferans grubu başkanı ve 1962'de Adığe Cumhuriyeti Yazarlar Birliği'nin başkanı oldu. 1970 yılında "Dostluk" dergisinin genel yayın yönetmenliğini üstlendi. 1983'ten beri - Adigey Yazarlar Birliği Yönetim Kurulu Başkanı, Uluslararası Yazarlar Sendikaları Topluluğu yürütme kurulu üyesi ve başkan yardımcısı, Adığe, Kabardey-Balkar ve Maykop Devlet Teknoloji Üniversiteleri Fahri Doktoru. Maykop şehrinin fahri vatandaşı.

Rusya Federasyonu Devlet Başkanı'nın 26 Nisan 2019 tarihli kararnamesiyle, İshak Şumafoviç Maşbaş'a, devlete ve halka özel hizmetleri nedeniyle Rusya Emek Kahramanı unvanı verildi.

Not: Çerkes ( Adığe ) halkının büyük değeri ve güçlü kalemi Maşbaş İshak'a daha nice sağlıklı yıllar diliyoruz.