IэпыIэгъу Iэрыфэгъу - YARDIM DESTEK – (Adigey Cumhuriyeti’nin Humaniter Bilim Enstitü’sü Büyük İşler Başarıyor)

2015-р — литературэм и Илъэс. Ащ епхыгъэу тиреспубликэ ит гъэсэныгъэ ыкIи шIэныгъэ организацие зэфэшъхьафхэм Iофыгъуабэ зэшIуахыгъ. Гуманитар ушэтынхэмкIэ ¬Адыгэ республикэ институтэу Т. КIэращэм ыцIэ зыхьырэм шIэныгъэ конференциехэр, тхылъ лъэтегъэуцохэр, цIыф гъэсэгъэшхохэу наукэм хэтхэм ямэфэкI инхэр, Iэнэ хъурае¬хэр, зэхэгущыIэжьхэр бэу илъэсым къыкIоцI щызэхащагъэх. Илъэс пэпчъ ыкIи мы ¬илъэсми Iофышхо сыдигъуи зэшIуехы ыкIи егъэцакIэ институтым ишIэныгъэ тхылъеджапIэу ЗекIогъу Светэ зипащэм. ШIэныгъэлэжь пэпчъкIэ анахь мэхьанэ зиIэр ежь темэу зыдэлажьэрэмкIэ ищыкIэгъэ литературэр ыгъотыныр, ащ дэгъоу зы¬фигъэнэIосэныр ыкIи ежь иамал-лъэкI рихьылIэзэ, наукэм иIахь хилъхьаныр ары. ТхылъеджапIэр, ащ елъытыгъэу, Iоф ублапIэу ыкIи ар лъызыгъэкIуатэу мэхъу. Мафэ къэс Iофэу ашIэрэм готэу, тхылъеджапIэм щылажьэхэрэм яIэ фондымкIэ картотекэ зэ¬гъэфагъэ зэрагъэкIугъ, ар яIэубы¬тыпIэу, хэтрэ шIэныгъэлэжьи къы-шъхьапэщт тхылъхэр къыдагъэкIых. Ащ фэдэ тхылъитIу сапашъхьэ илъ: зыр — «Труды АРИГИ. Библиографический указатель» зыфиIоу институтыр зызэхащагъэр илъэс 70-рэ зэхъум агъэхьазырыгъэр ары. Мыщ илъэс пшIы пчъагъэхэм институтым къыщыдагъэкIыгъэ (1929 — 1999-рэ илъ.) IофшIагъэхэр ыкIи мыщ ишIэныгъэлэжьхэм ятхыгъэхэу нэмыкI къыдэкIыгъохэм къащыхаутыгъэхэр къыдэхьагъэх. Зэхэзгъэуцуагъэр ЗекIогъу Свет. Редакторыр — филологие шIэныгъэ¬хэмкIэ докторэу, а уахътэм институтым научнэ IофшIэнымкIэ ипащэ игодзагъэу Мамый Руслъан. 2015-м мы тхылъ IэпыIэгъум джы¬ри зы IофшIэгъэ ин къыго¬хъуагъ — ЗекIогъу Светэ зыдэлэжьагъэу, зэхигъэуцуагъэу «Хроника литературной и культурной жизни Адыгеи (1918 — 2000)» зыфиIорэр. Тхылъым мы охътэ иным къыкIоцI Адыгеим илитературнэ ыкIи культурнэ щыIакIэ зыфэдагъэр зэкIэлъыкIокIэ шэпхъэ дэ¬гъу хэлъэу къыщиIотыкIыгъ. Iоф¬шIагъэр шIэныгъэ IофышIэхэмкIэ, еджэ¬пIэшхохэм ащезгъаджэ¬хэрэмкIэ, аспирантхэмкIэ ыкIи сту¬дент¬хэмкIэ IэпыIэгъушIу хъущт. Ахэм ямызакъоу, адыгэм итарихъ, икультурэ ыкIи илитера¬турэ зэзгъашIэхэрэмкIэ гъозэпIэ-Iэ¬убы¬тыпI. Тхылъыр гуманитар ушэ¬тын¬хэмкIэ Адыгэ республикэ институтэу Т. КIэращэм ыцIэкIэ щытым ишIэныгъэлэжь Совет иуна¬шъокIэ къыдэкIыгъ. ПшъэдэкIыжь зиIэ редакторыр — филологие шIэ¬ныгъэхэмкIэ кандидатэу Тэу Нуриет. Илъэс 82-м къыкIоцI Адыгеим икультурнэ щыIакIэ изытет уанэIу къыригъэуцоу, зэкIэ хъугъэ-шIэгъэ зэфэшъхьафыбэр ащкIэ зэкIэлъы¬кIокIэ-зэгъэзэфэгъагъэ хэлъэу къыщытыгъ. АщкIэ тхылъым иавторэу ЗекIогъу Светэ IэубытыпIэу иIа¬гъэхэр хэутыгъэ тхыгъэхэр арых. Адыгэхэм якультурэкIэ мэхьанэ зиIэ мэфэкIхэр, хъугъэ-шIэгъэ инхэр мыщ хэхьагъэх. Тхылъым иавтор къызэриIорэмкIэ, мурадэу ащ зэ-шIуихырэр адыгэ литературэм итарихъ ыкIи икультурэ библиографическэу къэтхыхьэгъэныр ары. Хэтрэ тхылъеджи, шIэныгъэ ушэ¬такIуи иIоф нахь къафэз-гъэпсын¬кIэнэу, игухэлъ нахь пэблагъэ зы¬шIынэу гъэпсыгъэ тхылъыр гъозэпIэ дэгъу. Дзэукъожь Нуриет. ХЪЫБАР: АДЫГЭ МАКЪ

*****

2015 yılı edebiyat yılıydı. Bununla ilgili olarak cumhuriyetimizde bulunan bilim ve eğitim organizasyonları epey iş başardılar. Adigey Cumhuriyeti’nin Humaniter Bilim Enstitüsü Ç.Tembot adına, bilimsel konferanslar, kitap yayınları, yetişkin bilim insanlarını anma günleri, yuvarlak masa toplantıları, söyleşiler yıl içinde yapıldı. Her yıl ve de bu yıl enstitü kütüphanesi Zek'oğu Sveta başkanlığında büyük işler başarıyor. Bilim insanı için en önemli olan, gerekli literatürü bulmak, konu hakkında bilgi sahibi olmak, bilimsel katkıda bulunmaktır. Kütüphane, buna bağlı olarak işi başlatan, geliştiren oluyor. Her gün yaptıkları işlerin yanında, kütüphane çalışanlarının sahip olduğu Kart dosyası fonunu doğru yönlendirip, rehber olarak, her hangi bir bilim insanının işine yarayacak kitapları yayınladılar. Öyle iki kitap önümde. Biri : «Труды АРИГИ. Библиографический указатель. BİLDİRİLER, BİBLİYOTEKLER ENDEKSİ » Humaniter Bilim Enstitüsü’nün 70. yılında hazırlanan kitapta, onlarca yıldır enstitünün çıkardığı(1929-1999) üretimler ve buranın bilim insanlarının başka yayınlarından alıntılar var. Bunları bir araya getiren Zek'oğu Svet. Kitabın Redaktörü, O zamanın bilimsel enstitüsü çalışma başkan yardımcısı Filolojik Doktor Mamıy Ruslan. 2015’te bunlara büyük bir iş daha eklendi; Zek'oğu Sveta çalıştığı, oluşturduğu <<Хроника литературной и культурной жизни Адыгеи (1918-2000) - ADIGEY’DE KRONİK EDEBİ VE KÜLTÜREL YAŞAM (1918-2000) >> adlı kitap. Kitap, bu büyük süre içinde Adıgey’in edebi ve kültürel yaşam durumunu, gelişme süreci içinde güzel bir örnek olarak açıkladı. Yapılan iş, bilimsel araştırmacılara, yüksek öğretimcilere, üniversite mezunlarına ve öğrencilere çok yardımcı olacak. Bunun yanı sıra Çerkes tarihi, kültürü ve edebiyatını öğrenenler için iyi bir yönlendirici kılavuz. Zek'oğu Sveta’nın kitabı, hümaniter çalışmalar yapan Adigey Cumhuriyeti Ç'eraşe Tembot adıyla hümaniter enstitüsünün, bilimsel sovyetinin onayıyla çıkartıldı. Sorumlu redaktör; Filoloji bilimi adayı Teuw Nuriyet. Kitap, Adigey’in 82 yıllık kültürünün varlığını göz önüne getiriyor, bütün farklı olan bitenler öylece sıralanmış-düzenlenmiş olarak duruyordu. Kitabın yazarı Zek'oğu Sveta’nın elle tutulur şeyleri, yaptığı alıntılardı. Çerkes kültürünce anlamı olan önemli günler, büyük olan-biten olaylar da buna eklendiler. Kitap yazarının deyişiyle; ‘Çerkes edebiyatının, tarihi ve kültürünün bibliyografisinin yazılmış olması, okuyucuların, bilimsel araştırmacıların işlerinin daha kolay, amaçlarına daha yakın olacak şekilde kitap, iyi bir yönlendiricidir.’ Dzeuwkhoj Nuriyet.   Kaynak: ADIGE MAKH Çeviri: ÇY-Haber Merkezi