Naima Neflyasheva ve Modern Gençlik

Tarihçi ve Kafkasya uzmanı Naima Neflyasheva'nın, Nart destanının kahramanları, geleneklerin dönüşümü ve modern gençlik hakkındaki düşünceleri...14 Nisan 2025.

Naima Neflyasheva, Rusya Bilimler Akademisi Şarkiyat Enstitüsü'ne bağlı Modern Orta Asya ve Kafkasya Araştırmaları Laboratuvarı'nda kıdemli araştırmacı, tarih bilimleri adayı ve Kafkas halklarının gelenekleri üzerine yaptığı bir dizi yayın nedeniyle ONF gazetecilik ödülü "Gerçek ve Adalet" sahibi (2016).

Kafkasya benim vatanım, kökenim, mesleğimdir. Maykop (Adıge) şehrinde doğdum. Annem ve babam Adığe Devlet Üniversitesi'nde öğretmendi. Babam Amin Naoviç, Genel Fizik Bölümü'nde, annem Roza Yusufovna ise Rus Dili Bölümü'nde profesördü ve uzun yıllar bu bölümün başkanlığını yaptı.

Çocukluğumuzu adeta üniversitede yaşadık; Noel partilerine, sergilere ve edebiyat akşamlarına gidiyorduk, tebeşiri nereden çalacağımızı ve ana girişten nasıl gizlice gireceğimizi biliyorduk.

Pedagojik bilimler adayı ve profesör olan büyükbabam Yusuf Kadıroviç Namitokov, 1920'li yıllarda Moskova'da eğitim görmüş Adığe aydınlarının ilk temsilcilerindendi. Modern Adıge Devlet Üniversitesi'nin geliştiği Adıge Pedagoji Enstitüsü'nün kurucularından biridir. Dedemin öğrencileri, yani kendileri de saygın insanlar olmuş okul müdürleri veya üniversite hocaları ona her zaman büyük saygı gösterirlerdi. Adığey’de hâlâ “Adıpe öğretmenlerinin öğretmeni” olarak anılır.

Çocukluğumuzu Nart destanının kahramanlarıyla, masallarıyla, kendi çizimleriyle dolduran dedemdi. Taştan doğan Sosruko, hafif silahlı Adyif... bunların hepsi dededir. En önemlisi dedemiz bize büyük ailenin, büyük klanın ne olduğunu öğretti. Bu bir nevi mankurtluğa karşı aşılamadır.

18. yüzyıla dayanan büyük bir Whatman kağıdına bir aile ağacı yazdı ve biz de bu geleneği sürdürüyoruz.

Okulu bitirdikten sonra St. Petersburg Üniversitesi'nin tarih bölümüne girdim. En güzel zamandı, tarih bölümü tüm akademik ihtişamıyla parlıyordu ve Petersburg, kuzey büyüsünün etkisine giren herkese, bir günlüğüne bile olsa, yaptığı şeyi biz öğrencilere yaptı: Gereksiz şeyleri bitirdi.

Kuzey Kafkasya tarihi ve Kafkas halklarının geleneklerine bilinçli bir ilgi, üniversitedeki eğitimim sırasında hocalarımın ve akademik kültürün etkisiyle oluştu.

Her geleneğin zamanla değiştiği kabul edilmelidir. Sadece değişmeyen geleneklere dayalı bir toplum durgunluğa mahkûmdur. Böyle topluluklar neredeyse yok denecek kadar az.

Aynı şekilde sadece yeniliğe dayalı bir toplum da yok olmaya mahkûmdur, çünkü her gün yeni koşullar altında yaşamak imkânsızdır.

Bazen gelenekler devletin müdahaleleriyle kasıtlı olarak bozulabiliyor. Bu durum, 1920'lerde, kültürel ve toplumsal manzaranın iyi amaçlar adına yeniden şekillendirildiği, devrimsel dönüşümlerin yaşandığı bir dönemde de geçerliydi.

Modern toplumda anlamını nesnel olarak yitiren, acısız bir şekilde ortadan kaybolan, farkına bile varmadığımız gelenekler var. Örneğin, Adıge düğünlerinde damadın saklanması geleneğini yalnızca yaşlı nesil hatırlar.

Küreselleşme ve yapay zeka dünyasının baskısı altında ezildikçe bu değişimler devam edecek.

Ama artık geleneklerin ve milli kültürün canlanmasının zamanıdır. Bu durum gençler arasında çeşitli biçimlerde kendini gösteriyor: otantik müzik çalan müzik gruplarının ortaya çıkmasından, ana dili öğreten uygulamaların oluşturulmasına ve Kuzey Kafkasya halklarının tarihi ve kültürüne adanmış Telegram kanallarına kadar.

Ulusal dans sanatı gerçek bir gelişme yaşıyor...

Halk danslarını yapabilme yeteneği, günümüz gençliğinin görgü kurallarının bir parçası, bir nevi akranlarının dünyasına geçiştir.

Modern ailelerde de aile tarihine olan ilgi giderek artıyor. İnsanlar arşiv aramaları yapıyor, aile gelenekleriyle ilgileniyor ve profesyonellerin yardımıyla soyağaçları oluşturuyorlar.

Moskova ve Krasnodar'daki Adıge gençleri beni zaman zaman toplantılara davet ediyorlar. Bir gün bazı öğrenciler yanıma gelip "Çerkes kremi" üreten bir girişim başlatmak istediklerini söylediler. 17.-19. yüzyıllarda Çerkez kremi Avrupa eczanelerinde hazırlanmaktaydı. Avrupa'daki müzayedelerde zarif porselen kavanozlarda satılan krem, bugün hâlâ satın alınabiliyor.

Kızlar bana, geleneksel Adıge tıbbı konusunda uzman etnograflar bulup, onun tarifini yeniden canlandırmak istediklerini söylediler.

Gençler çok ilginç projelere imza atabiliyorlar. Bizim ona bu konuda yardımcı olmamız gerekiyor.

Tanışalım! Ne yazık ki birbirimizin gelenekleri hakkında çok az şey biliyoruz.

Mesela Mordovyalılar Kafkas halkları hakkında çok az şey biliyorlar, Kafkas halkları da Kuzey Rusya'nın gelenekleri hakkında çok az şey biliyorlar. Ve bu yüzden Kafkas gelenekleri çoğu zaman egzotik ve anlaşılmaz bir şey olarak algılanır.

Günümüzde ülkemizin diğer bölgelerinden de Kafkasya'ya daha fazla seyahat edilmeye başlanmıştır. Bu tür geziler bizi birbirimize daha da yakınlaştırdı ve bazı kalıpları yıktı.

Kuzey Kafkasya çok zengindir ve ancak tüm dünyayla diyalog halinde, halklarının kültüründe klişelerden daha fazlasını görebilen herkesi kendine çeker, esir alır.

Natalya Yusupova

Это Кавказ