ŞARKILARIYLA, SESİYLE TANINIYOR… MUHTEŞEM CHESLAW!.. - ИОРЭДХЭМКIИ, ЫМАКЪЭКIИ АШIЭ

Rusya Federasyonu kompozitörlerinin içinde Adıgey Cumhuriyeti devlet sanat ödülüne layık görülen, RF’nin onur sanatçısı ve Adıgey Cumhuriyeti ulusal sanatçısı olan Andzereko Cheslaw, ulusal bilinci öne çıkartıyor. Barışçıl yaşamın güzelliğini anlatırken, kardeşlik yaşamına özen gösteriyor. Çocukluğu Khoshhable 'de geçti. 18 yaşında Nalcık'taki müzik okuluna başladı. Tanınmış sanatçılarla tanışması sonucu kompozitörlüğe yatkınlaştı. İlk bestelediği şarkı «Сафыет - Safiyet» idi. Leningrad Devlet Konservatuarı’nda okurken, klasik eserlere giren; I. Bah, F. Shubert, F. Betofen ve diğerlerinin bestelerini söylüyordu. A. Warlamon'un, S. Rahmaninow'un ve diğerlerinin romantik parçalarını repertuarına alarak konserler vermeye başladı. Övülmesi hoşuna gidiyordu ancak vatanına dönüşünü daha önemsedi. Daha sonra Adıgey Devlet Üniversitesi Sanat Enstitüsü’nde ders vermeye başladı. Yetiştirdiği şarkıcılar, sadece Cumhuriyetimizde değil, Krasnodar Kray’ında, Kabardey-Balkar’da, Rostov Eyaleti’nde, Karaçay-Çerkes’te ve başka yerlerde yaşıyorlar. Adıgey Cumhuriyeti Devlet Flarmoni yetişkin gurubu «Ошъутенэм-Woshtenem» şarkıcısı Jashekhule Marine, sesin düzenlenmesinin ve Çerkes şarkılarını söyleyiş biçiminin bulunmasının ulusal bilinç ve sanatla bağlantılı olduğunu, bunların Andzereko Cheslaw tarafından öğretildiğini anlatıyor. Marine, öğretmenimi bugün bile örnek alıyorum diyor. Cheslaw’ın, viyolonsel şarkı olarak bestelediği Meshbashe Ishak'ın yazdığı şiiri «Убыххэр-Wubıkhler», Çerkes savaşını anlatan senfonik şiirler ve diğerleri, Adıgey Cumhuriyeti sanat müziğinde kullanıldı. Meshbashe Ishakh, Nekheye Ruslhan, Khump'ıl Khadırbech, Jene Kırımıze, Khuyekho Nalbıy, Mekhosh Ruslhan gibi Adıgey'in tanınmış yazarlarının ve diğerlerinin yazdıklarının bestesini yaptı. C.Andzereko'nun bestelediği şarkıları sanatçılarımız söylüyor. Dünyada çınlıyor C.Andzereko, en çok soydaşımızın yaşadığı Türkiye'de birçok kez bulundu. Tanınmış müzisyen, besteciler; Lhecherıko Kim, Ghonejıko Asker ve başkalarıyla birlikte Türkiye’de konserler verdi, halkımızın birlikteliğinde Çerkes şarkılarını inletti. Türkiye, İsrail, Suriye, ABD, Almanya ve diğer ülkelerde yaşayan Çerkesler, bizi telefonla arıyorlar ya da Maykop'a geldiklerinde rica ederek yanımıza geliyorlar. Andzereko Cheslaw ile görüşüyorlar, şarkılarını dinleme isteklerini bize anlatıyorlar. RF’nin, Adıgey'in ulusal artisti, dünyaca tanınan şarkıcı Yiyosif Kobzon ile sohpetimizde yüksek sesli sanatçılara bakışını anlatmasını rica etmiştik. İlk saydığı Andzereko Cheslaw ismiyle çok şaşırmıştık… Y.Kobzon, “Andzereko'nun sesi gibi olanları bulman gerekir” diye belirtti. Maykop'taki dil öğrenim okulu Aktif'İn müdürü Yedıc Memet, Türiye’den dönüp Maykop'ta yaşamaya başladığımda Andzereko Cheslaw'ın evinde kalmıştım, diye anlatıyor. “Andzereko çifti Cheslaw-Svetlana'nın  yaptıkları iyilikleri  asla unutmayacağım.” Diyor. Adıgey Cumhuriyeti’nin kuruluş yıldönümü, Cumhuriyetin bayram günlerinde C. Andzereko'nun şarkılarını söylemek gelenek olmuştu: «Си Адыгей-Si Adıgey», «Адыгэ шъуаш-Adıge shuash», «Адыгэ быракъ-Çerkes bayrağı». Kompozitör sonraki yıllarda başka şarkıları besteledi. Beretere Hamit'in yazdığı «Ныбджэгъум фэгъэхьыгъэ гущыI-Nıbjeghum feghehıghe gush»ı beraber yaptılar ve bir sürü şarkı çıktı kalemden. Sanat Tarihi Doktoru Alla Sokolova, sanat okulları, kolejler, yüksek okullarda öğrenilmesi için, C. Andzereko'nun bestelerini kitap olarak yayınlamak üzere hazırlıyor. Andzereko Cheslaw, “Vatana Dönüş Günü” ve Adıgey Cumhuriyeti 25. kuruluş yıldönümü üzerine sevinerek konuşuyor; “Müzik sanatının, halkları birbirine yaklaştırmasının, Cumhuriyetimizde yüksek ulusal bilincin varlığının, şarkılarda oluşumu idi…” Andzereko'nun evinde sanat seviliyor, Cheslawın eşi Çerkesçe öğretmeni, şiirler yazıyor. Kızı Marziyet, Adıgey Cumhuriyeti Lhecherıko Kim çocuk sanat okulu müdürü, oğlu Dolet ise kompozitör Sant Petezsburg(Bıtırbıf)’da çalışıyor. Müziği tercümeye gerek yok, dünyada tek dille yazılıyor. Müziği benimsemen için sözleri okuman, insanlara duyurman gerekiyor. Andzereko Cheslaw sesiyle de şarkılarıyla da dünyada tanınıyor.   Kaynak: ADIGE MAK Çeviri: ÇH-Haber Merkezi

****

ИОРЭДХЭМКIИ, ЫМАКЪЭКIИ АШIЭ

Урысыем икомпозиторхэм я Союз хэтэу, Адыгэ Республикэм и Къэралыгъо шIухьафтын искусствэм ылъэныкъокIэ къызыфагъэшъошагъэу, Урысыем изаслуженнэ артистэу, Адыгеим инароднэ артистэу Андзэрэкъо Чеслав итворчествэ лъэпкъ шIэжьыр щыпхырещы. Мамыр псэукIэм идэхагъэ къыриIотыкIызэ, зэкъошныгъэм игъэпытэн фэусэ. ИкIэлэцIыкIугъор Кощхьаблэ щыкIуагъ. Илъэс 18-м итэу Налщык дэт музыкальнэ училищым чIэхьагъ. Искусствэм щыцIэрыIохэм нэIуасэ зэрафэхъугъэм ишIуагъэкIэ, композитор Iофыгъохэм нахь афэщагъэ хъугъэ. Апэрэ орэдэу ыусыгъэр «Сафыет» зыфиIорэр ары. Ленинград къэралыгъо консерваторием Ч. Андзэрэкъор щеджэзэ, классикэм хэхьэгъэ произведениехэу И. Бах, Ф. Шуберт, Ф. Бетховен, фэшъхьафхэм аусыгъэхэр къыIощтыгъэх, А. Варламовым, С. Рахманиновым, нэмыкIхэм яромансхэр ирепертуар хигъахьэхэзэ, концертхэр къытыхэу еублэ. Щытхъоу фаIорэм ыгъэгушхощтыгъ, ау игупсэ хэку къыгъэзэжьыныр нахь къыригъэкIугъ. Адыгэ къэралыгъо университетым искусствэхэмкIэ и Институт икIэлэегъаджэу аужырэ илъэсхэм Iоф ышIагъ. Ыгъэсэгъэ орэдыIохэр тиреспубликэ имызакъоу, Краснодар краим, Къэбэртэе-Бэлъкъарым, Ростов хэкум, Къэрэщэе-Щэрджэсым, нэмыкIхэм ащэпсэух. — Макъэр зэрэбгъэIорышIэщтым, адыгэ орэдхэм къэIокIэ хэхыгъэ къафэбгъотын зэрэфаем, лъэпкъ шIэжьымрэ искусствэмрэ зэрэзэпхыгъэхэм, нэмыкIхэм Андзэрэкъо Чеслав тафигъэсагъ, — къеIуатэ Адыгэ Республикэм и Къэралыгъо филармоние иэстрадэ купэу «Ошъутенэм» иорэдыIоу Жьакъщэкъулэ Маринэ. — СикIэлэегъаджэ непи щысэ тесэхы. Кавказ заом фэгъэхьыгъэ симфоническэ поэмэр, МэщбэшIэ Исхьакъ ытхыгъэм техыгъэ поэмэу макъэмрэ виолончелым- рэ апае ыусыгъэу «Убыххэр» зыфиIорэр, фэшъхьафхэри Адыгэ Республикэм имузыкальнэ искусствэ щызэлъашIагъэх. Адыгеим итхэкIо цIэрыIохэу МэщбэшIэ Исхьакъ, Нэхэе Руслъан, КъумпIыл Къадырбэч, Жэнэ Къырымызэ, Къуекъо Налбый, Мэхъош Руслъан, фэшъхьафхэм ягущыIэхэм атехыгъэ орэдхэу Ч. Андзэрэкъом ыусыгъэхэр тиартистхэм къаIох. Дунаим щэжъынчы Тилъэпкъэгъухэр нахьыбэ хъухэу зыщыпсэурэ Тыркуем Ч. Андзэрэкъор зэп зэрэщыIагъэр. Музыкант, композитор цIэрыIохэу Лъэцэрыкъо Кимэ, Гъонэжьыкъо Аскэр, фэшъхьафхэри игъусэхэу концертхэр Тыркуем къыщитыгъэх, лъэпкъхэм язэхахьэхэм адыгэ орэдхэр ащигъэжъынчыгъэх. Тыркуем, Израиль, Сирием, США-м, Германием, нэмыкIхэм ащыпсэурэ адыгэхэр телефонкIэ къытфытеохэу е Мыекъуапэ къызыкIохэкIэ, къытэлъэIухэу мэфабэ къытэкIугъ. Андзэрэкъо Чеслав алъэгъу, иорэдхэр зэхахы ашIоигъоу ягупшысэхэр къытфаIуатэх. Урысыем, Адыгеим янароднэ артистэу, дунаим щызэлъашIэрэ орэдыIоу Иосиф Кобзон гущыIэгъу тызыфэхъум, мэкъэ Iэтыгъэ дахэ зиIэхэм иеплъыкIэхэр къариIолIэнэу телъэIугъагъ. Лъэшэу тшIогъэшIэгъоныгъ апэрэхэм ащыщэу Андзэрэкъо Чеслав ыцIэ къызэрэриIогъагъэр. — Андзэрэкъом ымакъэ фэдэхэм бэрэ уалъыхъун фае, — къыхигъэщыгъагъ И. Кобзон. — Тыркуем сыкъикIыжьи Мыекъуапэ сыщыпсэунэу сыкъызэкIожьым, Андзэрэкъо Чеслав иунэ апэрэ уахътэм сисыгъ, — къеIуатэ бзэхэр зыщызэрагъэшIэрэ Гупчэу «Актив» зыфиIоу тиреспубликэ икъэлэ шъхьаIэ дэтым идиректор шъхьаIэу Едыдж Мэмэт. — Андзэрэкъо зэшъхьэгъусэхэу Чеслави, Светлани шIоу къысфашIагъэр егъашIи сщыгъупшэщтэп. Адыгэ Республикэм икъэралыгъо гъэпсыкIэ игъэпытэн фэгъэхьыгъэ зэIукIэхэм, Мыекъуапэ, республикэм ямэфэкI мафэхэм Ч. Андзэрэкъом орэдхэр къащиIонхэр шэнышIу фэхъугъагъ. «Си Адыгей», «Адыгэ шъуаш», «Адыгэ быракъ», нэмыкI орэдхэр аужырэ илъэсхэм композиторым ыусыгъэх. «Ныбджэгъум фэгъэхьыгъэ гущыI» зыфиIоу Бэрэтэрэ Хьамидэ ытхыгъэм Ч. Андзэрэкъом Iоф дишIагъ, орэдыбэ икъэлэмыпэ къычIэкIыгъ. ИскусствэхэмкIэ кIэлэцIыкIу еджапIэхэм, колледжхэм, апшъэрэ еджапIэхэм ащызэрагъэшIэщт произведениехэу Ч. Андзэрэкъом ыусыгъэхэр зыдэт тхылъыр искусствоведениемкIэ докторэу Ал- ла Соколовам къыдигъэкIынэу егъэхьазыры. Хэкум къэзыгъэзэжьыгъэхэм ямэфэкI мафэ, Адыгэ Республикэр илъэс 25-рэ зэрэхъурэм Андзэрэкъо Чеслав нэгушIоу къатегущыIэ. Музыкальнэ искусствэм лъэпкъхэр зэрэзэфищэхэрэм анахьэу къыщыхигъэщырэр тиреспубликэ лъэпсэ пытэ щыIэныгъэм зэрэщишIыгъэр, орэдхэм ахэлъ зэрэхъугъэр ары. Андзэрэкъохэм яунагъо искусствэр шIу щалъэгъу, Чеслав ишъхьэгъусэу Светланэ адыгабзэмкIэ кIэлэегъадж, усэхэр етхых. Марзыет Адыгэ Республикэм искусствэхэмкIэ икIэлэцIыкIу еджапIэу Лъэцэрыкъо Кимэ ыцIэ зыхьырэм ипащ, Долэт композитор, Санкт-Петербург Iоф щешIэ. Музыкэм зздзэкIакIо ищыкIагъэп, зы бзэкIэ дунаим щатхы. Музыкэр къыбгурыIоным фэшI макъэхэр зэрэтхыгъэхэм укъеджэн, цIыфхэм зэхябгъэхын фае. Андзэрэкъо Чеслав ымакъэкIи, иорэдхэмкIи дунаим щашIэ. Сурэтым итыр: Андзэрэкъо Чеслав   АДЫГЭ МАКЪ