YAŞLI JEMADIV'IN ÖLDÜRÜLÜŞÜ

10 Aralık 2012   Eskiden Nartlar arasında yaşlıların öldürülmesi geleneği vardı. Jemadıv da (Жэмадыу) iyice yaşlanmıştı. Öldürülme vakti geldiğinde Nart Khase’si (Хасэ; Nart Meclisi) toplandı,  öldürme kararı aldı. Atlı ve yaya duyurucular  haberi dört bir yana duyurdu: - Bugün öğle vakti Jemadıvıj (Yaşlı Jemadıv) Ölüm Kurultayı (Жъыук1 Хасэ) tarafından uğurlanacak. İsteyen herkes Aleglerin evine buyursun, dendi. Ayağı yere basan yaşlı ve genç, herkes kurultay yerine geldi ve orada toplandı. Kurultay (Хасэ), alanın yüksekçe bir yerinde toplanmıştı. Orada borular (cырынэ) ve davullar (шъонт1ып1) çalınıyor ve coşkulu şarkılar söyleniyordu. Yaşlı Jemadıv, koluna iki kişi girmiş halde orta yere getirildi ve ayağa dikildi. Xase Başkanı ayağa kalktı. "Fıçıya yakınlaştırın" dedi. Jemadıv zehir katılmış içki fıçısına (мамжъые-пхъэчай) yaklaştırıldı ve orada durduruldu. Xase Başkanı Cılahsten de (Джылахъстэн) fıçıya yanaştı. İçki sunucusu (гъош1эс) yaban öküzü boynuzunu (домбаибжъэ) içki ile doldurup Cılahsten'e uzattı. Cılahsten de içki dolu boynuzu aldı ve Nart geleneğine göre içki kadehi üzerine bir hohu konuşması (хъохъу; övgü/ dua konuşması) yaptıktan sonra Jemadıvıj'a döndü: - Hey koca Nart, elden ayaktan düşen, artık çalışmayan ve ava gitmeyen Nartları Xase'nin uğurlaması (-öldürmesi-) geleneğimizdendir. Bunu sen de çok iyi biliyorsun, bu bakımdan bu son içeceğin içkiyi Tha'nın (Tanrı) sana helâl etmesini dileyelim, diyerek boynuzu Jemadıv'a uzattı. Jemadıv boynuzu aldı ve Nart Xase'si onuruna yukarı kaldırdı: - Ey bizim Ulu Tanrı'mız Thaşho (Тхьашхо). Beni bu kötü Nart geleneğinin uygulandığı son kişi yapmanı ve öcümü alacak birini olsun buraya göndermeni senden istiyorum, diyerek boynuzdaki içkinin hepsini içti. Ardından "Benden sonra sana hiçbir Nart dudağı değmesin!" diyerek boynuzu havaya doğru fırlattı. İçki kadehini o andan sonra hiç kimsenin bir daha görmediği anlatılır. Çok ilginç bir şey değil mi? Jemadıvıj'ın rengi morardı. Can çekişmeye başlayınca da Cılahsten'in bir işaretiyle uzaklaştırıldı ve bir uçurumdan aşağı atıldı. Zavallı Jemadıvıj’ın yaşamı son buldu. Beri yandan Aleglerin evinde toplanmış olanlar ise yiyip içiyor, dans edip eğleniyorlardı. Bu arada Savsırıko seferden dönmüştü. Annesi onu, attan inmesine zaman tanımadan hemen karşıladı: - Oğlum hemen söyleyeyim: Zavallı Jemadıvıj öldürülmek üzere Aleglerin evine götürüldü, elinden geliyorsa yetiş de onu kurtar. Öldürülmüş olursa öcünü almadan geri dönme, dedi. Savsırıko atından inmeden doğruca Aleglerin evine gitti ve olup biteni sorup öğrendi. Savsırıko şölen yerinin tam ortasına dikilip Nartlara seslendi: - Nartlar, hele beni bir dinleyin! Cılahsten sizi içirdi, aklınızı başınızdan aldı, utanmadan oynuyor, eğlenip duruyorsunuz. Sizi gidi kötü Nartlar sizi, yaşlandı diye Jemadıv gibi biri öldürülür mü hiç? Jemadıv’ın iyiliklerini hepiniz çok iyi biliyorsunuz, ne çabuk unuttunuz bunları, yolunuzu yitirdiğinizde kılavuzunuz o olmaz mıydı, az mı beyaz tuz getirmenizi sağlamıştı, diyerek kılıcına sarıldı. Cılahsten ecel teri dökmeye başlamıştı: - Hey, Savsırıko, şölenimizi bize zehir etme, olan oldu artık! diyerek elindeki boynuz kadehini Savsırıko'ya uzattı. Savsırıko da: - Siz yapacağınızı yaptınız, sıra şimdi bende! diyerek uzatılan kadehi eliyle iterek savurdu. Cılahsten de içlerinde olmak üzere birkaç kişiyi oracıkta yolcu etti, şölenin keyfini kaçırma pahasına da olsa, Jemadıv’ın öcünü almış oldu. Anlatan: Yermel Teras Ater;s (Adige Ermeni'si) Нартхэр адыгэ эпос, cilt 7, Maykop, 1971, s. 78-80 Çeviri: Hapi Cevdet Yıldız