23 Haziran-Çerkes Kadını (veya Sataney’in) Günü - Hatko Schamis

Bugün 23 Haziran Çerkes Kadını Günü veya Nart destanları kahramanı, altın işleme ustası Sataney'in Günü.

"Sataney Mafe" ( Setenay Günü ) mitolojiye göre üç gün sürmüş. Sataney güneşten durmasını istemiş, güneş Sataney'in isteğini yerine getirmiş ve üç gün durmuş! 

O zamandan beri yaz gündönümü günleri "Çerkes Kadınlarının Günü" olarak kabul ediliyor!

Çerkes kadınları deyince hemen herkes sadece onların güzelliklerini ve sadakatlerini anlatır. Halbuki hayatın içinde, hatta önündedir Çerkes kadını. Çarlık Rusyasına karşı eşlerini, çocuklarını yalnız bırakmamış; elde silah savaşmış veya yalnız başına çocuklarını büyütmüştür...

Yani Çerkes kadını, toplumsal bir kişiliktir. Sadece evde veya mutfakta değil; hayatın her alanında sorumluluk aldı, alıyor.. 

Bu nedenle bir çok ülkede ve çok farklı alanlarda başarılı olmuştur.

Setenay da bir bilgedir. Yeteneklidir. Nart'lar bilmedikleri konularda Setenay'a danışırlardı, Setenay Nart'lara ve topluma yol gösterirdi.

Xabzelerimizin modern yorumlarını borçlu olduğumuz Kazanakue Jabağı'nın ölmeden önceki son sözleri, "kadınlarınıza saygılı olun"du. Çünkü binlerce yıllık geleneklerimizdeki aşınmayı görüyordu. Ve bu aşınma bugün de devam ediyor. 

Artık dünya küçüldü, herkes elindeki bir telefondan dünyayı takip edebiliyor, gördüklerinin bir kısmını benimsiyor. Hayatımıza şu veya bu kültürden, ideolojiden ve inançtan yeni alışkanlıklar, yeni değer yargıları giriyor, bunların bazıları, "bizim olan"ı öteliyor. 

Zaman zaman, "xabzelerimizin özünü korumalıyız" diyenler oluyor.

Katılıyorum, ama xabzelerimizin özü ne? 

Bence, önce "saygı". 

İnsana saygı, kişiliğe saygı, inanışa saygı, hayata bakış açısına saygı...

Ve sonra "eşitlik". 

Bilginin kolay erişilebilirliği nedeniyle genç-yaşlı veya kadın-erkek eşitliği... 

Hayatın her alanında. 

Genci "dinleme locası"na ve kadını mutfağa hapseden hiç bir toplumun, ideolojinin veya inanışın geleceği yok.

Xabze uygun ve/veya doğru olansa eğer, bugün doğru olan yaş ve cinsiyet farkı gözetmeksizin karşılıklı saygı ve hayatı eşit paylaşmak.

Gençlerin dinleyici pozisyonunda olduğu ve kadınların mutfak veya çocuk bakımı işini üstlendiği bir toplumsal yaşam bugün artık doğru değil. Sürdürülebilir değil...

Çerkes Kadını veya "Setanay'ın Günü"nde, umarım sadece Setenay'ın güzelliğini ve dikiş-nakış yeteneğini hatırlamaz; nasıl yeni Setenaylar yetiştirebiliriz diye düşünürüz...

Hatko Schamis

23 Haziran 2024